- Nagroda ma dla mnie wymiar osobisty z tego względu, że miałem okazję poznać redaktora Jerzego Giedroycia. Sam fakt, że mogłem kilkakrotnie być przyjęty przez niego na audiencji, wymienić kilkanaście listów ma dla mnie ogromne znaczenie – powiedział Andrzej Nowak. Laureat wspominał, jak na kilka tygodni przed śmiercią, Jerzy Giedroyć odpowiedział na jego ankietę, rozpisaną w sprawie oceny stosunków polsko-sowieckich w roku 1920.

Nagroda jest przyznawana od 2001 r. za działalność w imię polskiej racji stanu. Ustanowiła ją redakcja dziennika „Rzeczpospolita” dla upamiętnienia zmarłego w 2000 roku Jerzego Giedroycia, twórcy Instytutu Literackiego i redaktora wydawanego przezeń paryskiego miesięcznika „Kultura”.

Giedroyc wyznaczał na łamach „Kultury” kierunki polskiej myśli politycznej wobec kraju i zagranicy (szczególnie Rosji, Ukrainy, Litwy i Białorusi). Nagrodzie patronuje Prezydent RP.

„Znaczący jest dorobek naukowy Pana Profesora Andrzeja Nowaka. Laureat wpisuje się, choć przecież krytycznie i twórczo, w styl myślenia politycznego Jerzego Giedroycia. Liczne prace naukowe profesora Andrzeja Nowaka podejmują wątki, którym tak wiele uwagi Redaktor poświęcał w »Kulturze«, »Zeszytach Historycznych« czy w Bibliotece »Kultury«. Nie unikając ostrego stawiania tez, zawsze stara się Pan, Panie Profesorze, nie ranić innych swoimi tekstami. Nie buduje Pan barykad, raczej zachęca do wspólnej intelektualnej podróży – jeśli z odmiennymi punktami widzenia, to z poczuciem wzajemnej inspiracji" - napisał w liście gratulacyjnym prezydent RP Bronisław Komorowski.

- W jego osobie znajdujemy jednego z najznamienitszych historyków, łączących pracę naukową z zaangażowaniem w sprawy publiczne - dodał w laudacji krakowski sowietolog prof. Marek Kornat. Podkreślił, że prof. Nowak jest jedną z nielicznych osób o tak rozległej wiedzy na temat zagadnień Rosji XIX w.

Zadowolenia nie kryją krakowianie. – Nagrodzenie tą prestiżową nagrodą krakowskiego historyka i myśliciela bardzo cieszy. Bo Andrzej Nowak, ten wzorzec humanisty, stał się jednym z najważniejszych strażników polskiej pamięci – powiedział Piotr Legutko, redaktor GN, wiceprezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. – Historia, według Nowaka, jest bowiem sposobem posiadania tożsamości dla wspólnoty. A tożsamość musi być przeżywana bardzo konkretnie i osobiście, przechodzić z pokolenia na pokolenie.

Wyrazem obywatelskiej postawy Nowaka było jego niedawne zaangażowanie w obronę solidnego miejsca historii w nauczaniu szkolnym.

Laureat nagrody urodził się w 1960 r. w Krakowie. Jest profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i profesorem w Instytucie Historii PAN. Był w 1995 r. współzałożycielem i do końca 2012 r. redaktorem naczelnym prestiżowego krakowskiego dwumiesięcznika konserwatywnego „Arcana”.

Jego badania historyczne nad dziejami Rosji i stosunków polsko-rosyjskich, badania imperiologiczne budzą powszechne uznanie i szacunek. Był wielokrotnie honorowany nagrodami naukowymi, brał udział w licznych konferencjach polskich i zagranicznych, jest autorem kilkudziesięciu książek historycznych i eseistycznych. Obecnie pracuje nad wielką syntezą historii Polski.

– Jest uważany za najwybitniejszego współczesnego historyka polskiego średniego pokolenia. Jego dorobek naukowy jest ceniony przez ludzi stojących po przeciwnych stronach ideowych barykad – od ojca Tadeusza Rydzyka do redaktora Adama Michnika – powiedział dr Jarosław Szarek z krakowskiego oddziału IPN.

Wyjątkiem był tu jedynie Stefan Niesiołowski, który 1 kwietnia 2009 r. w rozmowie z Moniką Olejnik na antenie Radia ZET sugerował rektorowi UJ wyrzucenie z pracy prof. Nowaka, będącego promotorem pracy magisterskiej Pawła Zyzaka o Lechu Wałęsie, która wywołała wówczas burzę.

– Dodam, że spod pióra Nowaka wyszła jedna z najlepszych biografii Karola Wojtyły – Jana Pawła II oraz szczegółowa kronika życia papieża – zaznaczył J. Szarek.

Andrzej Nowak łączy naukowy namysł nad przeszłością z rozważaniami o Polsce z ducha patrona nagrody, którą został uhonorowany.

„Polska znów musi się stać wielką ideą, najambitniejszym zadaniem, najważniejszym sporem. By taką ideą była, musimy odbudować poczucie dziedziczenia. Od własnej rodziny, domu, własnej genealogii poczynając, w nich szukając punktów stycznych z polską historią” – napisał w tekście „Pierwszeństwo Ojczyzny”, umieszczonym w wydanym niedawno tomie „Strachy na lachy. Przemiany polskiej pamięci 1982–2012”.

Sylwetkę profesora przedstawialiśmy ostatnio w 43. tegorocznym numerze GN. Wkrótce zaś ukaże się na naszych łamach rozmowa z nim przeprowadzona przez Andrzeja Grajewskiego.

Drugi laureat Nagrody im. Jerzego Giedrocia – prof. Timothy Snyder – jest amerykańskim historykiem zajmującym się historią Europy Środkowo-Wschodniej. Napisał kilka książek, które ukazały się również w tłumaczeniach na polski. Doskonale zresztą włada naszym językiem.