Solne „Szczęść Boże”

Parafia św. Klemensa w Wieliczce rozpoczęła rok jubileuszowy związany z 200. rocznicą konsekracji świątyni. Od wieków tutejsi duszpasterze otaczają opieką górników i ich rodziny.

Przedstawiciele górniczej braci ofiarowali monstrancję z soli.
Kopalnia Soli w Wieliczce

Początki pierwszego kościoła w Wieliczce sięgają XIII wieku. Najstarsze miejsce kultu religijnego w solnym mieście znajdowało się w miejscu, w którym dzisiaj mieści się prezbiterium kościoła św. Klemensa. Murowana świątynia stała tutaj już przed lokacją miasta w 1290 roku. Pierwsze wzmianki o wielickiej parafii pochodzą z papieskiej bulli z roku 1229. Około połowy XIV wieku w miejscu starszej świątyni zbudowano kościół w stylu gotyckim. W roku 1786 zadrżały Karpaty. Trzęsienie ziemi było tak silne, że pękła murowana bryła wielickiego kościoła. Kopalnia, nad którą parafia od stuleci sprawowała duszpasterską opiekę, oraz okoliczne gminy zebrały pieniądze na odbudowę. Decyzją władz austriackich gotycki kościół rozebrano, a na jego fundamentach postawiono nowy. Pracami kierował adiunkt zarządu górniczego Maciej Lebzeltern. Świątynię konsekrował 4 kwietnia 1825 r. bp Grzegorz Tomasz Ziegler.

Kościół na kopalni

– Kopalnia soli znajduje się na terenie naszej parafii. Dziś to właściwie muzeum wydobycia, bo sól pozyskuje się z solanki, ale przez całe wieki duszpasterstwo ogarniało nie tylko mieszkańców parafii, ale również górników. To było duszpasterstwo górnicze – mówi proboszcz ks. Wojciech Olszowski. Jak przypomina, górnicy mają własne miejsce modlitwy w podziemiach kopalni, czyli kaplicę św. Kingi, którą opiekują się kapłani pracujący w parafii św. Klemensa. Wraz z proboszczem są to ks. Krzysztof Krawczyk, ks. Krzysztof Dębski i ks. Paweł Odziomek.

– Kościół stoi dosłownie na kopalni, pod budynkiem świątyni znajdują się korytarze podziemne, a obok kościoła – dwa szyby. Turyści, którzy zwiedzają kopalnię soli, często tu zaglądają – dodaje kapłan.

Związki te ilustruje wystawa w Zamku Żupnym w Wieliczce, zorganizowana przez parafię we współpracy z Muzeum Żup Krakowskich. Można ją oglądać do 22 września. Ekspozycja pt. „Tajemnice kościoła św. Klemensa w Wieliczce” prezentuje spektakularne dzieła złotnictwa gotyckiego i barokowego, ale także obrazy, rzeźby, relikwiarze, szaty liturgiczne (XVI–XIX w.) i historyczny księgozbiór (XV–XIX w.) z niezwykle cennego skarbca wielickiej parafii. Dowodzą one, że w okresie staropolskim należała ona do najbogatszych w Polsce.

Największym i najbardziej znanym klejnotem jest monstrancja z 1490 r., która wraz z innymi gotyckimi przedmiotami (ampułki na wino i wodę, kielichy, krzyże) należy do najpiękniejszych w Polsce. Na wystawie można zobaczyć także późnogotycki krzyż relikwiarzowy „Tragarski” (ok. 1500 r.) i gotycko-renesansowy kielich z godłem bractwa kopaczy wielickich (XVI w.), pracowników wielickiej kopalni.

W sumie zgromadzono prawie 140 obiektów, wiele z nich niedostępnych na co dzień. Jest też malarstwo: tryptyk „Ukrzyżowanie” (Małopolska, po 1607 r.), obraz ołtarzowy św. Marii Magdaleny (XVII w.) i zwieńczenie ołtarza Wszystkich Świętych (ufundowane w 1709 r. przez wielickiego rajcę Adama Harpentera).

Wiele z prezentowanych eksponatów ma ciekawe historie, jak np. płaskorzeźba Madonny Ave Maria, wymodelowana we Florencji w 1876 r. przez znanego poetę i rzeźbiarza Teofila Lenartowicza. Zdobiące ją sceny w obramieniu ilustrują modlitwę „Zdrowaś, Maryjo”. Dzieło zostało wylosowane w loterii Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, trafiając do hrabiny Heleny Małachowskiej, która następnie podarowała je do kościoła.

Słone skarby

– Fundamentem wspólnoty parafialnej jest pobożność górnicza, ukształtowana przez życie w niebezpieczeństwie i ciężkiej pracy. Jej znakiem jest górnicze pozdrowienie „Szczęść Boże”. Kiedy winda do kopalni zjeżdża na dół, wszyscy się pozdrawiają tymi słowami. „Szczęść Boże” to słowa, którymi się witamy, mijając w podziemiach górników czy innych pracowników kopalni. Tymi słowami rozpoczyna się każda rozmowa – opowiada ks. Olszowski.

Patron kościoła św. Klemens jest patronem górników. Czczona tu jest także św. Kinga, druga patronka parafii. Odpusty św. Klemensa 23 listopada i św. Kingi 24 lipca są obchodzone uroczyście, z udziałem rodziny górniczej. Górnicy angażują się w oprawę uroczystości parafialnych, obecni są w swoich mundurach na procesji Bożego Ciała czy procesji rezurekcyjnej, w okresie Bożego Narodzenia odbywa się tradycyjny koncert w wykonaniu orkiestry górniczej. Górnicy modlą się z parafianami podczas Mszy św.

Z okazji rozpoczynającego się jubileuszu 200. rocznicy poświęcenia kościoła górnicy z Kopalni Soli „Wieliczka” ofiarowali niezwykły dar – solną monstrancję. Słony dar waży 6,5 kg, ma 60 cm wysokości i 40 cm szerokości. Monstrancja powstała z różnych gatunków wielickiej soli o przepięknym zabarwieniu: szarym, fioletowym, łososiowym. Przypomina witraż i jest dziełem Jana Banasia, utalentowanego górnika rzeźbiarza, który tworzy w soli już od kilkunastu lat.

Artysta przyznaje, że słona skała miewa swoje kaprysy, pozostaje jednak niezwykle wdzięcznym tworzywem. – Każda bryła soli jest absolutnie niepowtarzalna. Zanim przystąpię do pracy, widzę w wyobraźni rzeźbę i zgodnie z tą wizualizacją wybieram właściwy kawałek soli – zdradza tajniki fachu J. Banaś.

Kto pierwszy zaczął w Wieliczce rzeźbić z soli? Tego nie wiadomo, jedno wszakże pozostaje pewne: rzeźbiarskie tradycje wielickich górników sięgają odległej przeszłości. Zabytkowe podziemia pełne są zachwycających dzieł sztuki, pośród których wiele zostało poświęconych tematyce sakralnej. W podziemnych świątyniach jest obecny również św. Klemens – jego figury znajdują się w kaplicy św. Antoniego i kaplicy św. Kingi.

Najważniejsze są relacje

Parafia składa się głównie z seniorów. W tej części Wieliczki nie powstają już nowe domy i bloki. Tutaj mieszkają stare rodziny górnicze. – Na terenie parafii mieszka ok. 10 tys. wieliczan. Odprawiamy osiem Mszy św. w kościele i jedną w kaplicy św. Kingi. Od czasu pandemii w kościele jest trochę mniej ludzi, ale nadal w niedzielę to ok. 3 tys. osób. Natomiast po pandemii znacząco wzrosła liczba przystępujących do Komunii św. – wylicza proboszcz. Jego zdaniem, wzrosły świadomość religijna i potrzeba budowania mocniejszej więzi w Chrystusem. – Nasze duszpasterstwo idzie zresztą w tym kierunku, by budować pobożność eucharystyczną. Mamy całodzienne wystawienie Najświętszego Sakramentu, obserwujemy też, że coraz więcej ludzi przychodzi na ado- rację – dodaje ks. Olszowski.

Mszę św. na rozpoczęcie roku jubileuszowego odprawił w kościele św. Klemensa bp Damian Muskus OFM. – Ten jubileusz jest wam dany w czasie, gdy odkrywamy Kościół synodalny, a więc taki, który budujemy wszyscy świadectwem naszej wiary i bliskością z braćmi i siostrami – mówił w homilii.

Podkreślił, że świątynia jest miejscem, w którym wspólnota parafialna doświadcza, że „zmartwychwstanie nie jest wspominaniem przeszłości, ale rzeczywistością, która wciąż trwa”.

– We wspólnocie spotykamy zmartwychwstałego Pana. Ktoś przynosi radość jak uczniowie z Emaus, ktoś inny powątpiewa jak Tomasz, ktoś jeszcze odczuwa różne niepokoje i trudności, ale kiedy między nami, jak w Wieczerniku, staje Jezus i pokazuje swoje rany, te wszystkie doświadczenia stają się częścią wspólnoty – wyjaśniał duchowny. – Nie jesteśmy teoretykami religii, ale ludźmi, którzy spotkali Pana. Wiara nie jest abstrakcją, ale żywą obecnością, osobistą relacją z Bogiem i drugim człowiekiem – dodał.

– Jeśli więc we wspólnocie parafialnej nie ma takich osobistych więzi, to znaczy, że składa się ona z teoretyków wiary, a nie ze świadków. Na epidemię samotności możemy odpowiedzieć tylko w jeden sposób: przez nawiązywanie relacji, autentyczne świadectwo wiary, wrażliwość na spotkanie z człowiekiem, który siedzi obok w kościelnej ławce – podkreślił bp Muskus, zaznaczając, że spotkanie Jezusa „nie jest prywatną historią”. – Świadek żyje po to, by opowiadać, by własnym życiem zaświadczać o tym, że Pan żyje i działa – w nim samym, we wspólnocie, w świecie – powiedział.

– Ten jubileusz będzie tylko pustą uroczystością, jeśli na jego rozpoczęcie nie zadamy sobie pytania, czy naprawdę wierzymy Zmartwychwstałemu. Czy widzimy Jego rany w Kościele, w ludziach cierpiących, w naszej codzienności i wierzymy, że On je zabliźnia i uzdrawia? Czy spotykamy Go przy jednym stole i potrafimy opowiadać innym o radości tych spotkań? Czy słuchamy Go, realnie, całym sercem? Czy są w nas radość i zdumienie, którymi chcemy się dzielić? – pytał.

Owocem jubileuszu ma być zawierzenie parafii miłosierdziu Bożemu. Każdego 4. dnia miesiąca będzie więc odprawiana Msza św. w intencji parafii, a po niej rozpocznie się adoracja Najświętszego Sakramentu. Z tej okazji również wspólnota parafialna otrzyma relikwie św. Faustyny, które zostaną wprowadzone do kościoła św. Klemensa 4 października, w wigilię jej liturgicznego wspomnienia.

Ważnym wydarzeniem będzie sympozjum naukowo-historyczne pt. „Parafia pw. św. Klemensa w Wieliczce, historia – teraźniejszość – przyszłość”, które odbywać się będzie 20–21 września w Wielickiej Mediatece.

Od 4 do 6 października zaplanowano ogólnopolskie warsztaty muzyczne, które poprowadzą Piotr Pałka i Paweł Bębenek. Zaproszone są schole i chóry z całego kraju. Warsztaty odbędą się pod hasłem: „Piękne jest Miłosierdzie Twoje”, a w programie znajdą się m.in. koncerty w kościele, adoracja, Msza św. w kopalni soli, podczas której będą śpiewać muzycy biorący udział w tym spotkaniu. – To będą piękne trzy dni uwielbienia Boga w Jego miłosierdziu – podkreśla proboszcz.

Hasłem roku jubileuszowego są słowa z Księgi Izajasza: „… aby obwieszczać rok łaski Pańskiej”. W roku jubileuszowym wierni będą mogli uzyskać odpust zupełny.