- Wystawa ma charakter podobny do tej, jaka była w Puławach, gdy na początku XIX w. swój zbiór pamiątek narodowych, zaczątek kolekcji Muzeum Czartoryskich, tworzyła księżna Izabela z Flemingów Czartoryska - poinformował kustosz Janusz Wałek, kurator ekspozycji "Przeszłość Przyszłości. Czartoryscy Narodowi".

Wystawa unaocznia romantyczny charakter zbiorów z czasów księżnej Izabeli, gdzie rozmaitym dziełom sztuki towarzyszyły pamiątki po sławnych ludziach.

- Stąd, prócz cennych obrazów o tematyce religijnej i świeckiej, wyrobów rzemiosła artystycznego, m.in. okazałych srebrnych tarczy renesansowych, są tu również relikwie Abelarda i Heloizy, średniowiecznej pary symbolizującej dozgonną miłość, czapka, w której cesarz Napoleon przekraczał Berezynę, kryształowa manierka XVI-wiecznego króla Francji Franciszka I, filiżanka, z której przed bitwą pod Wiedniem pił kawę wielki wezyr Kara Mustafa - wyliczał J. Wałek.

Nie zabrakło także polskich pamiątek historycznych: portretów Mikołaja Kopernika, króla Stefana Batorego, króla Zygmunta III, hetmana Stanisława Żółkiewskiego, szabel Tadeusza Kościuszki, księcia Józefa Poniatowskiego i gen. Karola Kniaziewicza, buławy któregoś z książąt Wiśniowieckich, buzdyganu księcia Jana Sapiehy, karacenowych XVII-wiecznych zbroi husarskich, m.in. po hetmanie Mikołaju Sieniawskim, eksponowanych obok portretów króla Jana III Sobieskiego i podkomorzego Zbigniewa Zbierzchowskiego, który w 1683 r. w bitwie pod Wiedniem prowadził próbny atak husarii.

Pokazano również cenne obrazy religijne, wśród nich dobrze wyeksponowane "Zwiastowanie" z 1517 r. - Ten piękny obraz wyszedł spod pędzla krakowskiego malarza o imieniu Jerzy. Znajdował się w ołtarzu wawelskiego kościoła św. Michała. Został w 1802 r. wydobyty przez ks. Izabelę Czartoryską z jego ruin - powiedział J. Wałek.

Zaprezentowano także m.in. "Chrystusa na majestacie" pędzla XIV-wiecznego malarza włoskiego Mariotta di Nardo i "Św. Katarzynę" Kulmbacha z 1512 r. oraz sceny z życia i męki Chrystusa, uchodzące za ołtarzyk króla Zygmunta Augusta.

Wśród obrazów o tematyce świeckiej warto wspomnieć m.in. "Brutusa i Porcję" z 1500 r. pędzla malarza z Werony i "Judytę z głową Holofernesa" Andrei Mantegni.

O twórcach zbiorów Czartoryskich przypominają zaś m.in. namalowany w 1790 r. w Londynie portret księżnej Izabeli Czartoryskiej, popiersie księcia Władysława Czartoryskiego i szkic konia do obrazu "Bitwa pod Grunwaldem", dedykowany przez Jana Matejkę księciu Władysławowi Czartoryskiemu.