Ekspozycja "Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/1945-1956" została przygotowana przez Instytut Pamięci na przypadający 1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

-  Młodzież zaangażowała się wówczas w konspirację w skali masowej. Gdy komuniści likwidowali organizacje młodzieżowe lub powoływali swoje, nadszedł czas na tzw. pokolenie młodszych braci,  ludzi urodzonych w latach 30., którzy byli za młodzi, by walczyć o niepodległość w latach II wojny światowej, by bić się o nią tuż wojnie. Szacuje się, że w skali ogólnopolskiej powstało ok. tysiąca organizacji założonych przez osoby w wieku od 16. do 20. roku życia. Były to zazwyczaj niewielkie grupy, z reguły o niewielkim kręgu działania, np. tylko w jednej wsi, miasteczku lub szkole. Z perspektywy komunistów nie miało to jednak znaczenia. Kilkanaście tysięcy młodych dziewcząt i chłopców zostało ujętych i skazanych na kary wieloletniego więzienia. W skali ogólnopolskiej wydano co najmniej 60 wyroków na młodocianych, z których co najmniej 24 zostały wykonane - przypomniał prof. Filip Musiał, dyrektor oddziału IPN w Krakowie. - Ci nastolatkowie traktowali siebie jako jedno z ogniw w łańcuchu pokoleń walczących o niepodległość. Owo ogniwo było przez wiele lat zapomniane, niedoceniane, dlatego w tym roku IPN będzie starał się przypominać tych konspiratorów młodzieżowych - dodał dyrektor.

Wystawa jest otwierana równolegle w kilkunastu miastach w Polsce. Większość plansz jest wszędzie taka sama. Na podwawelskiej ekspozycji jest jednak także plansza dotycząca dwóch krakowskich postaci - Zygmunta Kurala ps. Orlik (1930-2009), założyciela Harcerskiej Zielonej Brygady, wieloletniego więźnia politycznego, i Romana Stachiewicza ps. Ryś (1928-1951), harcerza, szefa grupy Stalowych Polaków, śmiertelnie postrzelonego na jednej z ulic miasta. - Wkład krakowski w młodzieżową konspirację niepodległościową został pokazany również na planszach ogólnopolskich, przez przypomnienie postaci Marka Eminowicza ps. Grot (1933-2013), współzałożyciela Związku Walczącej Młodzieży Polskiej, wieloletniego więźnia politycznego, późniejszego legendarnego nauczyciela historii w V Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie, oraz Marka Kublińskiego, który w wieku 19 lat stał się w 1950 r. ofiarą tzw. mordu sądowego - poinformował prof. Musiał.

Wystawę można oglądać do końca marca.

  Jedna z ulotek kolportowanych przez krakowski Związek Walczącej Młodzieży Polskiej Bogdan Gancarz /Foto Gość