Wystawa "Polskie style narodowe 1890-1918" jest pierwszą z 4 ekspozycji poświęconych historii nowoczesności w Polsce XX i XXI wieku, organizowanych przez MNK. - Na wystawach w serii "4 × nowoczesność" chcemy pokazać, że nowoczesność jest ważną częścią polskiego kodu kulturowego. Zapraszamy do dyskusji na temat jej specyfiki, wynikającej z naszej historii, ale i powiązań z przemianami zachodzącymi w świecie. Nie była to przy tym nowoczesność wtórna czy naśladowcza. Polska kultura wypracowała oryginalne, odrębne, wartościowe, nowatorskie wzorce. Wywodziły się one z naszej tradycji i dlatego ta nowoczesność jest tak ciekawa dla współczesnej Polski - powiedział prof. Andrzej Szczerski, dyrektor MNK.

Na pierwszej ekspozycji z cyklu zaprezentowano sztukę przełomu XIX i XX w., kiedy idee modernizacyjne wiązały się bezpośrednio z odrodzeniem narodowym, wyrażanym artystycznie przez twórców Młodej Polski. Pokazano 500 obiektów: obrazy, rzeźby, grafiki, akwarele, rysunki, meble, przedmioty codziennego użytku, plakaty, fotografie, książki, stroje i tkaniny. Pogrupowano je w kilka części. Przejawem polskiego stylu narodowego były w tym okresie m.in. stroje narodowe - kontusze, czamary, pasy kontuszowe. Zapanowała też moda na góralszczyznę. Powstał nawet styl zakopiański w sztuce i architekturze, stworzony przez mieszkającego wówczas w Zakopanem malarza Stanisława Witkiewicza. Na wystawie pokazano m.in. jego obrazy i portret wykonany przez Jacka Malczewskiego, meble, zdjęcia domów inspirowanych tym stylem, a także dzieła artystów inspirujących się tym nurtem sztuki, m.in. Władysława Jarockiego. Wiele miejsca poświęcono także innej ludowej inspiracji artystów polskich, wyrażającej się także w sztuce użytkowej, jaką była kultura Hucułów, górali Rusinów z Karpat Wschodnich. Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu był malarz Kazimierz Sichulski. Na wystawie pokazano m.in. jego tryptyki huculskie. Po raz pierwszy w Polsce zaprezentowano piękny tryptyk "Madonna huculska" z 1909 r., który od 1912 r. znajduje się w zbiorach wiedeńskich.

Artyści polscy okresu Młodej Polski starali się, by nowoczesny styl narodowy wyrażał się także w sztuce użytkowej. W 1901 r. powstało Towarzystwo "Polska Sztuka Stosowana", do którego należeli wybitni twórcy Młodej Polski, m.in. Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer, a także architekci, krytycy i mecenasi sztuki. Projektowali tkaniny, ceramikę, plakaty, meble codziennego użytku. Następcą towarzystwa stały się Warsztaty Krakow­skie - stowarzyszenie założone w 1913 r. przy Muzeum Techniczno-­Przemysłowym w Krakowie. Rezultaty tych działań zaprezentowano na wystawie, m.in. w postaci kilimów o nowoczesnych wzorach geometrycznych, plakatów, książek i broszur, mebli, w tym tych projektowanych przez Wyspiańskiego, wyposażenia artystycznego sanatorium doktora Dłuskiego w Zakopanem, kilimu "Taniec zbójników"  z 1913 r. projektu Władysława Skoczylasa.

Członkowie Towa­rzystwa "Polska Sztuka Stosowana" starali się także o stworzenie polskiego nurtu architektury i rozwiązań urbanistycznych, nawiązujących do idei miast ogrodów, stworzonej przez brytyjskiego urba­nistę Ebenezera Howarda. W 1912 r. przyjechał on do Krakowa, by zobaczyć zorganizowaną przez Polską Sztukę Użytkową "Wystawę architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem". Przypomniano o tym w serii zachowanych fotografii z tego wydarzenia.

Wystawę będzie można oglądać do 2 stycznia 2022 roku. Potem, aż do 2024 r., będą prezentowane kolejne ekspozycje z cyklu "4 x nowoczesność", pokazujące polskie style narodowe w sztuce z okresu II Rzeczypospolitej, PRL oraz czasów współczesnych.

  Polska grafika użytkowa okresu Młodej Polski była bardzo ozdobna. Plakat reklamowy sanatorium doktora Kazimierza Dłuskiego w Zakopanem (1904). Bogdan Gancarz /Foto Gość