Jest to kolejna wystawa z cyklu "4 x nowoczesność", który jak stwierdził prof. Andrzej Szczerski, dyrektor MNK, jest "najważniejszym projektem wystawienniczym muzeum na najbliższe lata". - Dzięki tym wystawom chcemy pokazać, jak ważne było doświadczenie nowoczesności w historii sztuki i architektury designu polskiego XX i XXI wieku. Pokazujemy jednocześnie doświadczenie nowoczesności, które było wpisane w polską historię, tożsamość, polskie realia; jak bardzo nas ono budowało, jak ważnym jest elementem polskiego kodu kulturowego, tak samo ważnym, jak romantyzm czy sarmatyzm - powiedział prof. Szczerski w trakcie prezentacji wystawy 27 lipca w obecności wicepremiera prof. Piotra Glińskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Dodał, że ta seria wystaw jest przygotowaniem do stałej ekspozycji w nowym oddziale MNK w budynku dawnego hotelu Cracovia, który jest przygotowywany do przebudowy.

Zespół kuratorski pod kierunkiem prof. Szczerskiego i prof. Piotra Juszkiewicza z Uniwersytetu Adama Mickiewicza zaprezentował różnorodność i oryginalny charakter modernizmu w Polsce w okresie międzywojennym. Wystawa pokazuje, że artyści polscy odpowiedzieli w sposób nowoczesny na tworzenie się wielu sfer nowej Polski, która odzyskała niepodległość w listopadzie 1918 r. Widać to m.in. w pracach Zofii Stryjeńskiej, Władysława Strzemińskiego, Witkacego, Tadeusza Makowskiego, Ksawerego Dunikowskiego, Jana Szczepkowskiego Leona Chwistka, Jerzego Hulewicza, Rafała Malczewskiego, projektantów nowoczesnych budynków użytku publicznego m.in. szkół, sanatoriów, obserwatorium astronomicznego im. Józefa Piłsudskiego na górze Pop Iwan w Czarnohorze.

Tworzenie się nowoczesności technicznej bardzo udanie przedstawia cykl industrialnych obrazów Rafała Malczewskiego pokazujący budowle Centralnego Okręgu Przemysłowego, m.in. zakładów azotowych w Mościcach i zapory na Dunajcu w Rożnowie. Symboliczny jest tu obraz Malczewskiego juniora "Brzask rodzącej się Polski" (1938), gdzie wiejski krajobraz jest tłem, dla będącego na pierwszym planie wielkiego kratownicowego masztu linii wysokiego napięcia.

Symbolem dynamizmu nowej Polski są obrazy o tematyce sportowej. Zwraca uwagę m.in. obraz Marii Ewy Łunkiewicz-Rogoyskiej "Pływalnia" (1939). Przejawem nowoczesności, pokazanej na wystawie, była także sztuka użytkowa z okresu II Rzeczypospolitej m.in. meble, szkło, porcelana, w tym zaprojektowany przez Bogdana Wendorfa serwis do kawy "Kula", wyprodukowany w Ćmielowie.

Wystawa została przygotowana we współpracy m.in. z Lwowską Narodową Galerią Sztuki i Muzeum Narodowym we Lwowie. Przyjechały stamtąd m.in. wielki obraz "Prorok Eliasz" Mychały Bojczuka i rzeźba "Lotnik" Janiny Reichert-Toth.

Sensacją ekspozycji, mało jednak nagłośnioną, jest wielki obraz "Konstytucja 3 maja 1791" (1938), namalowany wspólnie pod kierunkiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego przez 11 członków Bractwa Św. Łukasza. Obraz jest prezentowany w Polsce po 83 latach. Wraz z sześcioma innymi, przedstawiającymi sceny z dziejów Polski, był elementem ekspozycji w Pawilonie Polskim na otwartej w 1939 r. Wystawie Światowej w Nowym Jorku. Z powodu wybuchu wojny, dzieła sztuki nie wróciły do Polski. Sprowadzono je do kraju dopiero niedawno, staraniem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Weszły w skład ekspozycji stałej Muzeum Historii Polski w Warszawie.

Wystawę można będzie oglądać od 29 lipca do 12 lutego 2023 r. w Gmachu Głównym MNK (Kraków, al. 3 Maja 1).

  Maria Ewa Łunkiewicz-Rogoyska - "Pływalnia" (1939). Autorka była bratanicą Adama Chmielowskiego - św. Brata Alberta. Bogdan Gancarz /Foto Gość