Dla ludzi dialogu. Wręczenie Nagród im. ks. Musiała przejdź do galerii

Małgorzata Międzobrodzka otrzymała nagrodę w kategorii twórczość promująca ducha dialogu i współpracy chrześcijańsko-żydowskiej i polsko-żydowskiej. Jak podkreślił w laudacji Robert Piaskowski, pełnomocnik prezydenta miasta Krakowa ds. kultury, książka "Żydzi w Wieliczce. Opowieść dokumentalna" to publikacja o wielkim znaczeniu, a dzięki pracy jej autorki udaje się odbudowywać część spuścizny, którą niemiecki nazizm skazał na unicestwienie.

Autorka starała się udokumentować wszelkie przejawy obecności Żydów w życiu miasta i wielickiej kopalni. Ustaliła i sporządziła bogate kalendarium społeczności żydowskiej w Wieliczce. Oprócz licznych materiałów archiwalnych wykorzystała też relacje i świadectwa Ocalałych z Holokaustu, a odpisy dokumentów umieszczone w aneksie mogą być pomocne dla osób poszukujących informacji o swoich przodkach mieszkających w Wieliczce.

- Wydana w 80. rocznicę zagłady wielickich Żydów publikacja opowiada nie tylko o życiu tej społeczności, ale przede wszystkim o wielkiej nieobecności. W czasie okupacji hitlerowskiej zginęła przecież połowa ludności żydowskiej Europy i aż 90 procent jej przedwojennej populacji w Polsce, której blisko 3,5 milionowa diaspora była drugą co do wielkości na świecie. Wraz z ludźmi niemal unicestwiona została tworzona przez stulecia kultura materialna i duchowa narodu. Niemal. Dzięki badaczom takim jak dzisiejsza laureatka udaje się, kawałek po kawałku, odbudowywać chociaż ułamek wielkiej spuścizny, którą nazistowska machina zagłady skazała na wymazanie z powierzchni ziemi - podkreślał R. Piaskowski.

Jak podkreślał, dzieło laureatki jest portretem koegzystencji, odkrywającym przed powojennym społeczeństwem przemilczane, wyparte i ukryte dziedzictwo żydowskie. - Ujawnia prawdę o przeszłości, by udowodnić, że zawsze więcej nas łączyło niż dzieli – dodał.

Małgorzata Międzobrodzka przez wiele lat pracowała w Muzeum Żup Krakowskich, gdzie zajmowała się zagadnieniami związanymi z gospodarką i polityką solną, administracją żupną czy funkcjonowaniem Wieliczki w kontekście związku z kopalnią. Nie zamierzała badać losów wielickich Żydów. Jak przyznała, o wszystkim zdecydowało spotkanie kilku osób. Książkę zaczęła pisać na emeryturze.

- Pracując nad nią, celowo przytaczałam duże fragmenty oryginalnych dokumentów, by pozwolić czytelnikowi samodzielnie analizować ich treść. Mam nadzieję, że po książkę odważnie sięgną ludzie młodzi - Polacy i Żydzi - nie bojąc się odnaleźć w niej zapomnianych sąsiadów swoich dziadków. Poznanie wspólnej polsko-żydowskiej historii miasta pozwoli im zwiększyć zrozumienie i spojrzeć na siebie nawzajem – mówiła podczas uroczystości.

Za inicjatywy społeczne nagrodzono Agnieszkę Mysakowską, która od lat konsekwentnie podejmuje wysiłki na rzecz dialogu kultur i ocalania pamięci o wieluńskich Żydach oraz wychowania młodzieży w duchu dialogu i szacunku wobec innych. Od wielu lat z jej inicjatywy obchodzone są w Wieluniu uroczystości rocznicowe w miejscu dawnej synagogi, a w 2022 po raz pierwszy odbyły się na terenie byłego getta. 

Rektor UJ prof. Jacek Popiel w laudacji przypomniał, że Wieluń uchodzi w powszechnej świadomości za miejsce rozpoczęcia II wojny światowej. Realizowane przez wyróżnioną nauczycielkę przedsięwzięcia przywracają zapomniane fakty na temat Wielunia, miasta niegdyś wieloetnicznego i wielokulturowego, którego tradycje i obyczaje kształtowali przez wieki zarówno Polacy, jak i Żydzi, którzy stanowili 30-40 proc. mieszkańców.

- Nieznane szerzej tradycje dawnego, wielonarodowego Wielunia Agnieszka Mysakowska postanowiła ocalić od zapomnienia wraz ze swoimi uczniami, wytyczając przy ich udziale "Szlak Wieluńskich Żydów" - ścieżkę edukacyjną upamiętniającą lokalną, przedwojenną społeczność żydowską. Oryginalne, pod wieloma względami pionierskie przedsięwzięcie, zgłoszone w prestiżowym konkursie "Szkoła Dialogu", spotkało się z uznaniem jurorów i natychmiastowym, entuzjastycznym odzewem przedstawicieli środowiska żydowskiego w Polsce, zapewniając wówczas Mysakowskiej i jej podopiecznym zasłużone zwycięstwo – mówił rektor UJ. Według niego, to właśnie dzięki jej staraniom Wieluń stał się miastem otwartym na proces pojednania między przedstawicielami różnych narodowości, pokoleń i wyznań w duchu wartości podzielanych i pielęgnowanych zarówno przez judaizm, jak i chrześcijaństwo.

Agnieszka Mysakowska podkreślała, że na co dzień pracuje z fantastyczną i otwartą młodzieżą, która zawsze stanie w obronie człowieka. Laureatka nie ukrywała, że bywało, iż nie miała siły, by kontynuować swoją pracę. - Pojawiła się ta siła w młodych. To oni dają mi tę siłę, która powoduje, że chcę dalej zmieniać ten świat - mówiła.

Nagrodę im. ks. Stanisława Musiała ustanowił Klub Chrześcijan i Żydów "Przymierze". Jej fundatorami są Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prezydent Miasta Krakowa i Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Wyboru laureatów dokonuje kapituła, której przewodniczy prof. Jacek Popiel. Nagroda jest przyznawana w 2 kategoriach: za twórczość promującą ducha dialogu i współpracy chrześcijańsko-żydowskiej i polsko-żydowskiej oraz za podejmowanie inicjatyw społecznych na rzecz pojednania.

Czytaj także: