Kraków. Przyjechała "Trójca Święta" Mehoffera

W tej ostatniej partii kartonów, wykonanej w latach 1918-1936 i znajdującej się do tej pory jako depozyt rodziny artysty w Musée d’art et d’histoire de Fribourg, znajdują się trzy wizerunki Trójcy Świętej oraz przedstawienia: "Fryburg Kościelny" i "Fryburg Świecki". 12 października pokazano w Galerii Sztuki XX i XXI wieku w Gmachu Głównym MNK centralny z nich - "Boga Ojca" z 1922 roku. - Kartony fryburskie Józefa Mehoffera należą do najważniejszych arcydzieł z okresu Młodej Polski. Artysta zaprojektował monumentalnej skali zespół witrażowy, który w historii sztuki polskiej nie ma sobie równych pod względem skali i wartości artystycznej. Mehoffer wprowadził do gotyckiego kościoła oryginalną stylistykę, nawiązującą zarówno do współczesnej mu idei polskiego stylu narodowego, jak i zachodnioeuropejskiego Art Nouveau. Potrafił też w nowatorski sposób zaprezentować tradycyjną chrześcijańską ikonografię, o czym świadczy zwłaszcza monumentalne przedstawienie Trójcy Świętej. Dla Muzeum Narodowego w Krakowie, specjalizującego się w kolekcjonowaniu sztuki Młodej Polski, pozyskanie kompletu kartonów fryburskich jest wydarzeniem bezprecedensowym, które nadaje naszym młodopolskim zbiorom najwyższą rangę - mówi prof. Andrzej Szczerski, dyrektor MNK.

Fryburska katedra pw. św. Mikołaja z Miry jest gotycką trójnawową bazyliką wzniesioną w latach 1283-1490. Wnętrze oświetlają dwudzielne ostrołukowe okna przyległych do nich kaplic o wysokości ok. siedmiu metrów: po cztery z każdej strony. W zamkniętym pięciobocznie prezbiterium usytuowanych jest kolejnych pięć okien o wysokości dwunastu metrów.

W styczniu 1895 r. fryburskie Bractwo Najświętszego Sakramentu ogłosiło międzynarodowy konkurs na projekt witraży do katedry. Wzięło w nim udział czterdziestu siedmiu artystów. Ostateczny werdykt jury ogłosiło 15 lipca 1895 r., przyznając pierwszą nagrodę 26-letniemu wówczas Mehofferowi. Ten wybór i realizacja w 1896 roku pierwszego okna witrażowego „Apostołowie”, przyniosły  młodemu polskiemu artyście niebywały sukces. Praca nad zespołem 21 kartonów do wiraży we fryburskiej świątyni, realizowana z fryburską firmą witrażowniczą Kirsch & Fleckner, zajęła artyście 41 lat i stała się dziełem jego życia! 

Witraże fryburskie uważane są za arcydzieło sztuki monumentalnej przełomu XIX i XX wieku w skali europejskiej. Najwybitniejszy pod względem artystycznym z korpusu nawowego - "Męczennicy" ­- został nagrodzony złotym medalem na Powszechnej Wystawie Światowej w Paryżu w 1900 r.

Warto dodać, że dopełniające wystrój katedry św. Mikołaja pięć monumentalnych witraży w prezbiterium z lat 1918-1936, których kartony projektowe przyjechały teraz do Krakowa, jest utrzymanych w odmiennej od secesji stylistyce, korespondującej bardziej z art déco. - Witraż "Bóg Ojciec", którego karton, powstały w 1922 roku, zaprezentowaliśmy w Gmachu Głównym, jest umieszczony centralnie w prezbiterium i został opatrzony  francuskojęzyczną inskrypcją  biblijnymi słowami  "Je suis celui qui suis" - "Jestem, który jestem". Stanowi ona obramienie nieruchomego oblicza Stwórcy, w tle którego dostrzegamy równoboczny trójkąt symbolizujący Trójjedność Trójcy Świętej, a także słońce, księżyc i gwiazdy. W otaczającej Boga Ojca przestrzeni unoszą się też kręgi aniołów. Kwaterę dolną witraża wypełnia wyobrażenie gorejącego krzewu Mojżesza. W partii dolnej, "cokołowej" widnieją tablice Dekalogu, popiersie Mojżesza i Arka Przymierza. Statyczną kompozycję witraża "Bóg Ojciec" Tadeusz Adamowicz, autor monografii witraży fryburskich, uznał za artystyczną ripostę dla dynamicznego, franciszkańskiego witraża Stanisława Wyspiańskiego "Bóg Ojciec. Stań się" - mówi Beata Studziżba-Kubalska,  kustoszka Domu Mehoffera - oddziału MNK.

Pięć kartonów Józefa Mehoffera było przez lata zdeponowanych przez spadkobierców artysty w Szwajcarii, natomiast szesnaście pozostałych,  spadkobiercy oddali w latach 80. XX wieku w depozyt MNK. Cztery spośród nich m.in. do witraży "Najświętszy Sakrament" i "Męczennicy", muzeum nabyło do swych zbiorów w latach 2014-2019, głównie dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu Kolekcje Muzealne). Pozostałe siedemnaście kartonów MNK stara się zakupić od spadkobierców, dzięki specjalnej dotacji przyznanej przez Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego.

  Monumentalny karton zajął znaczną część podłogi sali wystawowej. Muzeum Narodowe w Krakowie