Uroczystość rozpoczęła Msza św. w ludźmierskiej bazylice. Eucharystię koncelebrowali: ks. prałat Władysław Zązel, delegowany przez metropolitę krakowskiego ks. Jan Gacek - kapelan Związku Podhalan, ks. prałat Mieczysław Łukaszczyk, ks. Sebastian Kozyra - dyrektor Instytutu Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II z Krakowa i kustosz miejsca ks. Maciej Ścibor. - Niech ten instytut, który poświęcimy dzisiaj, będzie wielki i piękny wielkością człowieka, który do niego wchodzi. Niech wartościami, które będzie szerzył, będą szacunek i kultura - mówił w kazaniu ks. Gacek.

Ks. Gacek odczytał list od metropolity krakowskiego abp. Marka Jędraszewskiego, który przypomniał słowa św. Jana Pawła II. "Proszę was, abyście raz jeszcze przyjęli z wiarą, nadzieją i miłością całe to duchowe dziedzictwo, któremu na imię Polska, abyście nie podcinali tych korzeni, z których wyrastamy. Korzenie - to one mają w nas uruchamiać tę moc ducha, którą jest pełna czci pamięć. To przynaglenie na dziś, aby kultura nosiła znamiona rzeczywistej troski. »Iść przed siebie, to znaczy mieć świadomość celu« - mówił przed laty papież Jan Paweł II. Życzę, aby Dom Podhalan w Ludźmierzu i cały nowo powoływany Instytut tętniły tymi ideami: pamięcią, wiarą, nadzieją, miłością i świadomością celu" - napisał abp Jędraszewski.

W procesji z darami przedstawiciele różnych narodów: węgierskiego, słowackiego i polskiego złożyli owoce, warzywa, oscypki, chleb, kwiaty, winogrona, miód. W czasie Mszy św. zagrała kapela regionalna.

Druga część uroczystości miała miejsce w Instytucie Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich w Ludźmierzu, który jest jedynym tego typu obiektem w Europie. Instytut mieści się w Domu Podhalańskim, który Związek Podhalan przekazał w dzierżawę Małopolskiemu Centrum Kultury "Sokół" z główną siedzibą w Nowym Sączu. Dom Podhalan został zmodernizowany i rozbudowany. Pochłonęło to aż 34 mln zł, z czego 25 mln to fundusze Unii Europejskiej. Inwestycję sfinansowano również z budżetu województwa małopolskiego - 9 mln zł. 

- Powstał nowoczesny obiekt, gdzie prowadzona będzie praca archiwalna, dokumentacyjna, naukowo-badawcza we wszystkich dziedzinach związanych z kulturą Karpat. Zaś sala widowiskowa będzie umożliwiać spotkania z żywą kulturą. Ważną sprawą jest też fakt, że otwarcie Instytutu to spełnienie testamentu Jana Pawła II, który apelował, by pamiętać o swoim duchowym dziedzictwie - mówił Witold Kozłowski, marszałek województwa małopolskiego. Z kolei Julian Kowalczyk, prezes Zarządu Głównego ZP przypomniał historię Domu Podhalańskiego. Inicjatorami jego wybudowania byli Olga i Stanisław Krupowie. Dzięki determinacji górali, cegiełkom zbieranym w całej Polsce, mimo początkowej niechęci ówczesnych władz komunistycznych - obiekt powstawał na przełomie lat 60. i 70. XX wieku.

Zamiast tradycyjnego przecięcia wstęgi był sznurek na drewnianych pniakach, a zamiast nożyczek m.in. marszałek Witold Kozłowski i prezes ZP Julian Kowalczyk użyli małych siekierek. Zgromadzeni na uroczystości otwarcia Instytutu mieli okazję do zobaczenia krótkiego filmu o historii Domu Podhalan i pracach, które były prowadzone w związku z powstaniem Instytutu Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich. Do Ludźmierza przyjechali delegaci Związku Podhalan z różnych oddziałów, przedstawiciele władz samorządowych z Podhala, Spisza i Orawy, przybyli także podhalańscy parlamentarzyści.

Uroczystości otwarcia uświetnił koncert "Echa Karpat”. Wystąpili na nim: zespół "Białodunajcanie", zespół Folklórny Súbor Rozmarija ze Słowacji, zespół Kincső Ifjúsági Néptáncegyüttes z Węgier. Wystąpił też zespół "Mystkowianie" i Zespół Pieśni i Tańca "Ziemia Myślenicka". W pierwszym dniu działania Instytutu została otwarta wystawa malarstwa i tkaniny nieżyjącego już artysty z Białego Dunajca - Władysława Trebuni Tutki. W holu Instytutu można też podziwiać odnowiony fresk autorstwa tego twórcy pt. "Janosik Nędza Litmanowski”. Koncert "Echa Karpat" został powtórzony tego samego dnia dla wszystkich chętnych osób, które pragnęły zobaczyć Instytut. Przed publicznością wystąpiła także Młodzieżowa Kapela "Jutrzenka" z Krzysztofem Trebunią Tutką. 

Instytutem zarządza Małopolskie Centrum Kultury "Sokół" z Nowego Sącza. W obiekcie swoje miejsce znajdą górale ze Związku Podhalan. Na dolnej kondygnacji w specjalnych salach z odpowiednią temperaturą i wilgotnością będą się znajdowały archiwum i czytelnia. Z kolei sala widowiskowa może pomieścić 220 osób, a w okresie letnim może być połączona z amfiteatrem. Instytut ma już gotowe pracownie - haftu, szycia strojów regionalnych, kaletnictwa, studio nagrań, studio tańca i pracownię muzyczną.

Głównym zadaniem Instytutu jest zachowanie unikatowych tradycji górali Łuku Karpat - materialnych i niematerialnych. Będą tu digitalizowane materiały, np. karpacka muzyka, prowadzone będą badania terenowe. Będą różnego rodzaju warsztaty tematyczne i zajęcia dla dzieci, osób starszych, seminaria, kursy wiedzy dla nauczycieli. Będą się tu odbywać lekcje regionalne, zielone szkoły. Instytut będzie współpracował z uczelniami wyższymi, z Muzeum Tatrzańskim i Muzeum Orawskim oraz środowiskiem akademickim.