Ratują cmentarze krakowskie

Bogdan Gancarz

publikacja 31.10.2012 11:52

Stare nagrobki na cmentarzach są odnawiane dzięki dotacjom i kwestom. Dotuje m. in. Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa, kwestuje zaś Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa.

Ratują cmentarze krakowskie Grób prof. Tomasza Wysockiego na cmentarzu Rakowickim odnowiono z funduszów SKOZK Bogdan Gancarz/GN

Co roku kilkaset tysięcy na odnawianie starych nagrobków na cmentarzach krakowskich przeznacza SKOZK. W bieżącym roku odnowiono za nie 23 nagrobki na cmentarzu Rakowickim, 4 nagrobki na Starym Cmentarzu Podgórskim i kilkadziesiąt tablic nagrobnych-macew na cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej. Dysponentem pieniędzy jest Rada Miasta Krakowa, która zleca wykonanie robót Zarządowi Cmentarzy Komunalnych w Krakowie.

Wśród odnowionych nagrobków znalazł się m.in. okazały sarkofag zmarłego w 1839 r. Tomasza Wysockiego „prorektora gimnazyum krakowskiego” (zob. w galerii). Renowacji poddano również sarkofag Henryka Aeblego (1760-1816). Jest jednym z najstarszych grobów na działającym od 1803 r. cmentarzu Rakowickim. Historycy sztuki uważają poza tym ów nagrobek za jeden z najpiękniejszych na tej krakowskiej nekropolii. Przed sarkofagiem w stylu klasycystycznym umieszczono rzeźbę płaczki pochylającej się nad urna. Aebly zaś to ciekawa postać. Był Szwajcarem, radcą kantonu Glarus. Pod koniec życia sprawował urząd wysokiego sędziego trybunału handlowego krakowskiego i radomskiego.

Z funduszów SKOZK-u odnowiono także m.in. groby Józefa i Grzegorza Terlikiewiczów. Byli to księża uniccy z diecezji chełmskiej, prześladowani przez rząd carski podczas przymusowego nawracania unitów na prawosławie. „Tęsknota, niedostatek, rozlicznego rodzaju przykrości, smutki i walki rzucają w zimne objęcia śmierci jednego za drugim  z tych dzielnych bojowników za wiarą świętą, kapłanów wyznawców Chełmskich  którzy znalazłszy się tutaj pomiędzy swymi braćmi z krwi i kości, kapłanami ruskimi,  w całej prawdzie zastosować mogą do siebie słowa Pisma: ad suos veniunt et sui eos non receperunt. Niedawno czytaliśmy rzewne nekrologi dwóch braci księży Malczyńskich, z których jeden za drugim legł w grobie, dziś znowu świeżą  mogiłę witać nam należy. W Krakowie zmarł ks. Grzegorz Terlikiewicz. W kościele 00. Pijarów odprawiały się msze św. według rytuału tak łacińsko- jak i  greckokatolickiego, sumę zaś celebrował ks. Czerlunczakiewicz, proboszcz parafii św. Norberta, w licznej asyście duchowieństwa łacińskiego i kilku księży unitów. Mowę pogrzebową wygłosił ks. kanonik Golian i z wielkiem podniesieniem ducha  naszkicował nietylko postać zmarłego kapłana, ale nadto szerokie rzucił poglądy na dzieje Kościoła unickiego na Rusi w czasie prześladowań Katarzyny, Mikołaja i Aleksandra II” – napisano w 1879 r. w „Przeglądzie Lwowskim”.

Ks. Józef Terlikiewicz był z kolei proboszczem w Hrudzie. W 1867 r. jego parafianie nie wpuścili do swojej cerkwi gubernatora i biskupa Popiela, odstępcy od katolicyzmu. – Jestem Polakiem, ja Polak i nie będę miewał kazań po moskiewsku – odpowiedział Popielowi ks. Terlikiewicz. Został uwięziony.

SKOZK-owe pieniądze umożliwiły także odnowienie nagrobków w kwaterze weteranów powstania styczniowego na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty. To bardzo trafna decyzja, gdyż zbliża się 150. rocznica wybuchu powstania.

– Na Rakowicach czeka na odnowienie kilka tysięcy nagrobków, niektóre z nich nie mają już dysponentów – mówi Mikołaj Kornecki, przewodniczący Obywatelskiego Komitetu Ratowania Krakowa. Komitet od ponad 30 lat organizuje na krakowskich cmentarzach „Kwestę na rzecz ratowania zabytkowych nagrobków”. – Dzięki funduszom zebranym do kwestarskich puszek wśród których są miłośnicy Krakowa: aktorzy, architekci, historycy sztuki, politycy, radni, odnowiliśmy już 500 nagrobków – dodaje Kornecki. Wśród kwestujących można spotkać m.in. Annę Dymną, Zbigniewa Wodeckiego, Jarosława Gowina i Andrzeja Dudę.

Ubiegłoroczną rekordzistką w kwestowaniu była Marta Witosławska. Zebrała 7 tys. zł. Żartuje, że jest bardzo wysoka więc było ją po prostu dobrze widać z puszka kwestarską. Witosławska jest architektką i śpiewaczką. Projektowała m.in. ołtarz polowy na Błoniach przy którym modlił się papież Benedykt XVI w 2006 r. oraz sarkofag Marii i Lecha Kaczyńskich w przedsionku pod wieżą Srebrnych Dzwonów w katedrze wawelskiej. W sumie w ub. roku zebrano ponad 85 tys. zł.

Odnawia się za nie 13 nagrobków na cmentarzu Rakowickim i dwa na Nowym Cmentarzu Podgórskim. Osoby odwiedzające Rakowice mogą zobaczyć m. in. pięknie odnowiony w ub. roku za pieniądze z XXX kwesty nagrobek (zob. fot. w galerii), w którym spoczywa „Ś. P. Józef Rawicz Warszewicz. Inspektor Ogrodu Botanicznego w Krakowie. Ur. 1812 r. w Wilnie, żołnierz w r. 1831. Następnie podróżnik po Ameryce. Wreszcie lat 13 pracując na ziemi ojczystej żywot swój nie małej sławy i pełen zasługi około nauki zakończył w dniu 29 grudnia roku 1866.”. – Szkoda, że na współczesnych nagrobkach są przeważnie jedynie nazwiska i daty. Obszerne inskrypcje na starych nagrobkach są bowiem lekcją historii dla potomnych – powiedziała spacerująca po alejkach cmentarza Rakowickiego Marta Makowska.

XXII kwesta cmentarna organizowana przez OKRK we współpracy ze Stowarzyszeniem Podgórze.pl, Centrum Młodzieży im. dr. Henryka Jordana i Towarzystwem Przyjaciół Bronowic będzie się odbywała na cmentarzu Rakowickim (od 1 do 4 listopada) oraz na Nowym Cmentarzu Podgórskim i cmentarzu Bronowickim na Pasterniku (1 i 3 listopada). – Naszym śladem kwestuje się również m. in. na cmentarzach w Chrzanowie, Dobczycach, Libiążu, Myślenicach Radziszowie, Wieliczce i Zatorze – mówi Mikołaj Kornecki.

Ułatwieniem dla osób odwiedzających cmentarze krakowskie jest internetowa wyszukiwarka grobów pod adresem: www.rakowice.eu. Wyszukiwarka jest również dostępna pod adresem Zarządu Cmentarzy Komunalnych (www.zck.krakow.pl), gdzie umieszczono również specjalną  prezentację umożliwiającą wirtualny wirtualny spacer po cmentarzu Rakowickim.

Wieloletni kapelan tego cmentarza ks. Krzysztof Tadeusz Sojka, opublikował niedawno wraz z najlepszą znawczynią nekropolii krakowskich Karoliną Grodziską album-monografię „Świątynia z progu wieczności. 150 lecie kościoła Zmartwychwstania Pańskiego na cmentarzu Rakowickim 1862-2012”. – Równocześnie w naszym archidiecezjalnym seminarium duchownym odbyła się konferencja naukowa na temat tego kościoła i jego fundatorów – znanej krakowskiej rodzinie Helclów. W sympozjum wzięła udział m.in. prof. Maria Dzielska z UJ, spokrewniona z Helclami i Hallerami – powiedział ks. Sojka.