Są świadkami historii

Bogdan Gancarz Bogdan Gancarz

publikacja 29.11.2018 17:08

Pięcioro krakowian otrzymało nagrody za upamiętnianie w naszym regionie historii narodu polskiego. Jest wśród nich dr Wanda Półtawska.

Są świadkami historii Laureaci nagrody "Świadek Historii" z prezesem IPN. Na pierwszym planie dr Wanda Półtawska. Za nią od lewej: Ameria Dunin, Józef Wieczorek, Antoni Wiatr, Jerzy Bukowski, Jarosław Szarek, Wojciech Zapała Grzegorz Kozakiewicz

Tytuły "Świadków Historii" otrzymali w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa związani z tym miastem: dr Wanda Półtawska, Amelia Dunin, dr Jerzy Bukowski, Antoni Wiatr, dr Józef Wieczorek a także kielczanin Wojciech Zapała. Wyróżnienia wręczył im dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Nagroda jest bowiem przyznawana co roku przez IPN osobom wyjątkowo zasłużonym dla upamiętnienia narodu polskiego oraz wspierającym działania pionu edukacyjnego IPN.

- To nagroda dla tych, którzy całym swoim życiem, swoją działalnością przyczyniają się do tego, żeby Polska trwała. Istotne jest to szczególnie teraz, w chwili obchodzenia setnej rocznicy odzyskania niepodległości. Tego zwycięstwa nie byłoby bez ofiary naszych przodków. Sądzę, że nie ujmę niczego pozostałym laureatom nagrody, wspominając przede wszystkim postać p. Wandy Półtawskiej, prawie rówieśniczki odzyskanej sto lat temu niepodległości, niezwykłego świadka losu, który przyszło nam przeżyć, świadka człowieczeństwa w czasach nieludzkich - powiedział prezes IPN.

- Nasz naród od 1050 lat idzie drogą wolności i wierności zasadom cywilizacji łacińskiej. Jesteśmy z tej drogi często spychani. Są jednak ludzie - kotwice, tacy jak państwo, którzy nas na niej utrzymują. Jesteście ogniwami łączącymi kolejne pokolenia. Wyrazem naszej niepodległości są te nagrody, będące podziękowaniem za to, co czyniliście i czynicie. Własnym życiem dajecie świadectwo, a bardzo tego teraz potrzebujemy - dodał dr Szarek.

Każda z historii tegorocznych laureatów nagrody jest inna.

97-letnia dr Wanda Półtawska, lekarz psychiatra, niestrudzona obrończyni życia, przyjaciółka papieża Jana Pawła II, jako 20-letnia dziewczyna, uczestniczka konspiracji niepodległościowej w Lublinie, została w 1941 r. aresztowana przez niemieckie Gestapo. Po długotrwałym i pełnym tortur śledztwie, została w listopadzie 1941 r. zesłana do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück z zaocznym wyrokiem śmierci. Była tam ofiarą eksperymentów pseudomedycznych. W obozach przebywała do 7 maja 1945 r. Po wojnie m.in. starała się dawać świadectwo o przeżyciach obozowych. Napisała m.in. książkę wspomnieniową "I boję się snów". Starała się nie bez przeszkód o upamiętnienie na terenie b. obozu w Ravensbrück, więzionych tam niegdyś Polek. Prowadziła także badania tzw. "dzieci oświęcimskich", osób które jako dzieci trafiły do obozów koncentracyjnych.

90-letnia Amelia Dunin z kolei wywodzi się z rodziny ziemiańskiej z powiatu miechowskiego. Podczas wojny jej ojciec Adolf Dąmbski, właściciel majątku Kalina Wielka, udzielał w ramach zrzeszającej ziemian paramilitarnej organizacji "Tarcza"- "Uprawa" dużego wsparcia materialnego na rzecz Armii Krajowej. W 1945 r. został aresztowany przez sowieckie NKWD i zesłany do pracy przymusowej w Donbasie, skąd schorowany wrócił w 1947 r. Tymczasem żona wraz z córką Amelią zostały wygnane z majątku. Osiedliły się w Krakowie. Amelia zarabiała na utrzymanie rodziny m.in. jako kelnerka. Dla władz komunistycznych była "obca klasowo". W 1950 r. zdała egzamin na przewodnika PTTK. Jest najstarszą czynną przewodniczką krakowską. Od 68 lat oprowadza wycieczki po polsku i francusku. Zawsze starała się o uczciwe przedstawianie historii Krakowa i Polski. Jako członkini Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego współpracuje z IPN, opowiadając młodzieży m.in. o tradycjach ziemiaństwa polskiego.

63-letni dr Jerzy Bukowski jest filozofem, wykładowcą akademickim. Wnuk legionisty II Brygady, żołnierza walczącego pod Rokitną szwadronu rtm Zbigniewa Dunin-Wąsowicza z 2 Pułku Ułanów, od dzieciństwa, już jako harcerz, nawiązywał kontakty z kombatantami walk o niepodległość. Współpracował w upamiętnianiu najnowszej historii m.in. z o. generałem Adamem Studzińskim, krakowskim dominikaninem, w czasie wojny kapelanem wojskowym uczestnikiem bitwy o Monte Cassino. Od 1987 r. przewodniczy Komitetowi Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego działającym przy Towarzystwie Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Zajmował się w tym czasie zarówno pracami renowacyjnymi przy Mogile Mogił, jak i organizowaniem tam licznych uroczystości patriotycznych m.in. składaniu kolejnych ziem z polskich pobojowisk i miejsc kaźni.

68-letni Antoni Wiatr jako instruktor harcerski organizował m. in. spotkania z b. naczelnikiem Szarych Szeregów Stanisławem Broniewskim „Orszą”. Był działaczem podziemnej „Solidarności” oraz współinicjatorem i głównym organizatorem wzniesienia Krzyża Narodowej Pamięci u stóp Wawelu oraz pomnika Ofiar Komunizmu na cmentarzu Rakowickim. Przewodniczy Komitetowi Opieki nad Miejscami Zbrodni Komunizmu. Jest współorganizatorem wielu spotkań edukacyjnych poświęconych najnowszej historii Polski oraz koncertów patriotycznych.

70-letni Józef Wieczorek, jest geologiem, wieloletnim wykładowcą UJ, usuniętym z uczelni w latach 80. ub. wieku m.in. za protesty przeciw komunistycznym represjom i wciąż nie przywróconym do wykładania. Od wielu lat prowadzi dokumentuje piórem, aparatem fotograficznym i kamerą filmową wydarzenia patriotyczne oraz spotkania ze świadkami historii najnowszej. Owocem tej działalności jest m.in. 1900 relacji filmowych opublikowanych w Internecie.

49-letni Wojciech Zapała, kielczanin, należy m.in. do historycznej grupy rekonstrukcyjnej, kultywującej pamięć o jednym z oddziałów Narodowych Sił Zbrojnych. Opiekuje się grobami żołnierzy powojennego podziemia niepodległościowego. Przy jego pomocy Biuro Poszukiwań i Identyfikacji odnalazło szczątki 5 takich osób (dwie z nich udało się zidentyfikować).

Nagrody „Świadek Historii” są wręczane od 2012 r. Wśród krakowskich laureatów znaleźli się m.in. kard. Franciszek Macharski, Kazimierz Cholewa, ks. Władysław Palmowski, Zbigniew Paliwoda, Wacław Szacoń, Stanisław Szuro, Tadeusz Bieńkowicz, Wojciech Narębski, Stanisław M. Jankowski, Karol Tendera, Aleksandra Szemioth i Ryszard Majdzik.