Był skromny, pobożny i bardzo pracowity. Klasą artystyczną nie ustępował najlepszym malarzom rzymskim.

- Pokazujemy dzieła artysty najwyższej klasy, który jest znakiem wielkości kultury I Rzeczypospolitej w czasach jej upadku politycznego, który jednak w historii sztuki był obecny w zbyt małym stopniu wobec tego, na ile zasługuje. Pokazujemy twórcę, który zmienia historię sztuki polskiej - powiedział prof. Andrzej Szczerski, dyrektor MNK. Zwrócił uwagę, że działalność artystyczna Czechowicza pokazuje, że malarstwo polskie zaczęło się na dobre wcześniej niż dotąd zwykło się przypuszczać. - Pokazujemy, jak ważne były dla naszego dziedzictwa związki z krajami Morza Śródziemnego, przede wszystkim z Włochami. Powracamy na salony artystę, któremu miejsce od dawna tam się należy - dodał dyrektor MNK

Urodzony w Krakowie, wykształcony w Rzymie, gdzie po ukończeniu akademii malarskiej im. św. Łukasza działał do 1730 r., przez ostatnie blisko pół wieku życia działający znów  w Polsce, Czechowicz malował głównie dzieła religijne. - Jego mistrzostwo jest widoczne szczególnie na obrazie z kościoła pw. św. Stanisława w Rzymie, przedstawiającym św. Jadwigę Śląską stojącą pod krzyżem Chrystusa. To jest najwyższe cis jego malarstwa - powiedział dr Tomasz Zaucha, kurator wystawy, której aranżację zaprojektowała Luiza Berdak. - Gdy ktoś widział ten obraz w Rzymie, to teraz go nie pozna. Przedtem był żółty od werniksów, teraz, dzięki zabiegom konserwatorskim, odzyskał zaś dawną kolorystykę - przypomniał kurator wystawy. Konserwację tego dzieła sfinansowały: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W sumie na potrzeby wystawy przeprowadzono konserwację 109 dzieł.

Niezwykłe są zespoły obrazów z Rzymu, Lwowa, Wilna. Lubartowa i Tykocina. Zwraca uwagę m.in. cykl czterech malowideł z kościoła parafialnego z Tykocina, fundacji Jana Klemensa Branickiego, jednego z najpotężniejszych magnatów Rzeczypospolitej.

Magnaci byli hojnymi mecenasami malarza. W latach 60. XVIII w. hetman Wacław Rzewuski zaprosił Czechowicza do swego zamku w Podhorcach, by namalował cykl obrazów do jego galerii. Wykupił także niektóre dawniejsze dzieła artysty. Znalazły się one w tzw. zielonym pokoju, który teraz zrekonstruowano na potrzeby wystawy. - Było to swoiste muzeum jednego artysty, jego wystawa monograficzna - powiedział dr Zaucha.

- Malował w stylu, który obowiązywał w XVIII w. w Rzymie. Te przedstawienia były mniej dramatyczne niż dawniejsze, niemniej nadal emocjonalne. Odwoływały się przy tym do wzorów klasycznych. Czechowicz znakomicie przedstawiał figury ludzkie, używał też wysmakowanej kolorystyki - przypomniał kurator wystawy.

Jej przygotowanie było dużym wyzwaniem logistycznym. - Wpierw trzeba je było odszukać, nie tylko w Polsce, nakłonić właścicieli, głównie kościelnych, do zgody na wypożyczenie, wydobywać je, niekiedy żmudnie, z wnętrz świątyń i muzeów no i przewozić bezpiecznie do Krakowa w trakcie pandemii koronawirusa - powiedział dr Zaucha.

  Dowodem najwyższej klasy malarskiej Czechowicza jest jego obraz z kościoła pw. św. Stanisława w Rzymie, przedstawiający św. Jadwigę Śląską przed krzyżem Chrystusa. Bogdan Gancarz /Foto Gość

Ekspozycja daje okazję zobaczenia na wyciągnięcie ręki dzieł rozproszonych na co dzień w kościołach i muzeach polskich i zagranicznych. Zaprezentowano 213 dzieł z Polski, Francji, Litwy, Stanów Zjednoczonych, Ukrainy oraz Włoch. Większość wyszła spod pędzla i ołówka Czechowicza. Skonfrontowano je także z obrazami innych znanych ówcześnie malarzy polskich i włoskich m.in. Carla Marattiego, Jana Bogumiła Plerscha, Franciszka Smuglewicza, Tadeusza Kuntzego Agostina Masucciego, Lodovica Mazzantiego. Sprowadzono je z 26 miejscowości, w tym ośmiu zagranicznych, wypożyczając z 47 parafii, zakonów, muzeów, bibliotek, instytucji kultury i kolekcji prywatnych.

Co ciekawe, na wystawie znajduje się jedynie kilka spośród krakowskich obrazów Czechowicza. - Wielu innych nie chcieliśmy i nie śmieliśmy wyciągać z ołtarzy świątyń Krakowa. Opracowaliśmy towarzyszący wystawie folder z planem krakowskiego „Szlaku Szymona Czechowicza - wyjaśniła Katarzyna Bik z działu informacji MNK. Idąc tym szlakiem można zobaczyć dzieła "geniusza baroku" znajdujące się w katedrze wawelskiej, bazylice Mariackiej, pijarskim kościele pw. Przemienienia Pańskiego, Kolegiacie Uniwersyteckiej św. Anny, kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz na krużgankach klasztoru franciszkanów.

Wystawę "Geniusz baroku. Szymon Czechowicz (1689-1775)", której towarzyszy obszerny katalog naukowy z 356 fotografiami, będzie można oglądać od 16 października do 21 lutego 2021 r. w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie (al. 3 Maja 1).