Z kilku tysięcy fotografii znajdujących się w zbiorach Polskiej Akademii Umiejętności wybrano 40 zdjęć, które dokumentują życie bohaterki wystawy, dosłownie od kołyski. Ostatnie z pokazanych fotografii zostały wykonane w latach 90. XX wieku.  - Chciałam pokazać bardzo różne oblicza późniejszej poważnej pani profesor: od uroczego bobasa w kołysce, przez ciekawą świata dziewczynkę, aktywną młodą kobietę, aż po starszą panią u kresu życia. Karolina Lanckorońska była znana z bardzo silnego charakteru, stanowczości, uporu. To widać na zdjęciach, ale widać także kobietę elegancką, stylową, fantastycznie ubraną, a nawet przebraną - mówi Izabela Cisek, kuratorka wystawy. - Tytuł wystawy nawiązuje do tego, że prof. Lanckorońska była pierwszą kobietą w Polsce, która uzyskała habilitację z historii sztuki, a zarazem ostatnią przedstawicielką rodu Lanckorońskich - dodaje kuratorka

Bohaterka wystawy była postacią niezwykłą. Żyła na przestrzeni trzech wieków. Urodziła się w 1898 r., zmarła zaś w Rzymie 25 sierpnia 2002 r. Jej ojciec, hrabia Karol Lanckoroński (1848-1933), był potomkiem możnego małopolskiego rodu, wywodzącego się z podkrakowskiego Brzezia, matka - hrabianka Małgorzata von Lichnovsky (1863-1957), pochodziła ze znanej niemieckiej rodziny arystokratycznej. Karolina miała rodzeństwo: przyrodniego brata Antoniego (1893-1965) i Adelajdę (1903-1980).  Czując się dobrze w wielojęzycznym wyższym towarzystwie europejskim, pozostała twardą patriotką polską. Dała dowody wyniesionego z domu obowiązku wobec ojczyzny. Zamiłowanie do historii sztuki przejęła po ojcu. Była wykładowczynią Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Odziedziczyła po ojcu majątek Komarno w województwie lwowskim.

W czasie wojny służyła w Armii Krajowej. Aresztowana w maju 1942 r. przez Niemców, była więziona do 1945 r., w tym ponad dwa lata spędziła w obozie w Ravensbrück. Po wojnie pozostała na emigracji, osiedlając się w Rzymie, gdzie założyła Polski Instytut Historyczny. Udało się jej wraz z rodzeństwem odzyskać zagrabione przez Niemców dzieła sztuki z kolekcji rodzinnej. Przez kilkadziesiąt lat spoczywały w sejfach bankowych w Zurychu. Właścicielka postanowiła podarować je narodowi. Dawne obrazy włoskie zostały w 1994 r. podarowane do zbiorów wawelskich, gdyż wg słów ofiarodawczyni "pochodzą z tego samego kraju, którego architekci tworzyli w tym czasie dziedziniec i komnaty wawelskie". Dopełnieniem daru był także m.in. cykl rysunków Jacka Malczewskiego, dokumentujący wyprawę Karola Lanckorońskiego, do starożytnych miast w Azji Mniejszej.

Założona przez nią wraz z rodzeństwem Fundacja z Brzezia Lanckorońskich, wspierała polskie instytucje kulturalne na emigracji oraz fundowała stypendia dla uczonych z kraju.

Karolinę Lanckorońską uhonorowano m.in. Krzyżem Walecznych (1942) doktoratem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1983), Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (1991), srebrnym medalem "Cracoviae Merenti" (1995), Krzyżem Wielkim z Gwiazdą papieskiego Orderu św. Grzegorza Wielkiego, nadanym przez papieża Jana Pawła II z okazji setnej rocznicy urodzin (1998), popiersiem w Galerii Wielkich Polaków XX/XXI wieku w krakowskim Parku im. Henryka Jordana (2010).

Wystawę "Pierwsza i ostatnia. Karolina Lanckorońska", będzie można oglądać co najmniej do końca roku w siedzibie Muzeum AK (Kraków, ul. Wita Stwosza 12) na dziedzińcu muzealnym, w przestrzeni wystaw czasowych, od wtorku do niedzieli włącznie. Można wykupić albo bilet na zwiedzanie całości ekspozycji muzealnych i w ramach tego zobaczyć wystawę fotografii prof. Lanckorońskiej albo wykupić bilet na wystawy czasowe. W niedziele wstęp do muzeum jest bezpłatny. W poniedziałek placówka jest nieczynna.

Warto dodać, że całość zbioru zdjęć z Fototeki Lanckorońskich, znajdującej się w zbiorach Polskiej Akademii Umiejętności, została zdigitalizowana i jest dostępna na stronie internetowej www.pauart.pl.

  - Wśród zdjęć Karoliny Lanckorońskiej jest m.in. portret przedstawiający ją w stroju anioła - mówi Izabela Cisek, kuratorka wystawy. Bogdan Gancarz /Foto Gość