Jego najnowsza książka „Chrześcijanie wobec Żydów. Od Jezusa po inkwizycję. XV wieków trudnych relacji” nie jest tylko publikacją historyczną. Jak podkreśla autor, jest ona potrzebna, by zrozumieć dzieje Kościoła i umieć wziąć za nie odpowiedzialność, każdy na swoją miarę.

– Chodzi też o to, by zrozumieć, jak ważne jest dobro w relacjach międzyludzkich – dodaje metropolita łódzki. „By zrozumieć to, co zrobiliśmy Żydom, potrzebujemy z pokorą (i przerażeniem?) zobaczyć, co zrobiliśmy z naszym chrześcijaństwem!” – pisze na kartach swojej książki.

Podczas krakowskiej prezentacji wydawnictwa abp Ryś zauważył, że w Kościele wiedza na temat relacji z judaizmem jest „naprawdę niewielka”. Przyznał, że sam – gdyby tym tematem się nie zajął – do tej pory miałby tylko wiedzę wyniesioną z seminarium.

Przewodniczący komisji KEP ds. dialogu z judaizmem wspominał, że kiedy w stolicy Małopolski organizowane było w 2009 roku międzyreligijne spotkanie „Asyż w Krakowie”, odczuwał strach przed wspólną modlitwą z Żydami. – Od 1975 roku mamy wezwanie Stolicy Apostolskiej do wspólnej modlitwy z nimi, ale ja nie miałem o tym pojęcia – przyznał.

Opowiadał także, że gdy uczestniczył w Rzymie w kursie dla młodych biskupów, wysłuchał wielu ważnych wykładów, m.in. na temat dialogu międzyreligijnego. Poświęcony był on dialogowi z islamem. Gdy jeden z biskupów zwrócił uwagę wygłaszającemu go kardynałowi, że został pominięty judaizm, otrzymał odpowiedź: – To ksiądz biskup nie wie, że z judaizmem to nie jest dialog międzyreligijny? – Nasz dialog z judaizmem nie jest międzyreligijny, jest bardziej zbliżony do ekumenicznego – skwitował abp Ryś.

Podczas spotkania w Krakowie mówiono o konieczności kontynuacji tematu aż po najnowsze dzieje relacji chrześcijańsko-żydowskich. – Słyszę od osób naprawdę przyzwoicie wykształconych, że ta książka jest dla nich nową wiedzą, że dopiero z niej dowiedzieli się np. o tym, że znakowanie Żydów na ubiorze nie było wymysłem nazistowskim, tylko chrześcijańskim – opowiadał autor publikacji, podkreślając, że nie można żyć w niewiedzy, bo ona prędzej czy później przeradza się w mity, agresję, niezrozumienie zarzutów i uprawianie polemiki, która nie jest oparta na faktach. – Bardzo ważny był dla mnie fragment książki, który dotyczy postawy papieży wobec powtarzanych w Kościele zarzutów o mord rytualny. Bardzo mi zależało, by o tym napisać, bo jeśli na wyższej uczelni, która w dodatku jest uczelnią katolicką, jest profesor, który uprawia tego typu demagogię, to nie może to przejść bez poważnej polemiki. Są rzeczy, które musiały być napisane – podkreślał w tym kontekście abp Ryś.

Książka „Chrześcijanie wobec Żydów. Od Jezusa po inkwizycję. XV wieków trudnych relacji” jest próbą ukazania stosunku chrześcijan do Żydów w starożytności i wiekach średnich, zatem w okresie budowania tożsamości zarówno Kościoła, jak i judaizmu rabinicznego. Wspólne relacje wyznawców obu religii od początku naznaczone były napięciem, które z biegiem lat pogłębiało się i obejmowało kolejne dziedziny życia, by osiągnąć apogeum w drugim tysiącleciu chrześcijaństwa. Wtedy to pojawiły się krucjaty, pogromy, wypędzenia i inkwizycja. Powstała rana, którą coraz trudniej było wyleczyć.

Pierwsi czytelnicy publikacji abp. Rysia zgodnie oceniają, że jest to „wyjątkowo odważna, poparta źródłami, analizą tekstów i wydarzeń, a jednocześnie przystępna opowieść o bolesnym pęknięciu we wspólnym dziedzictwie chrześcijan i wyznawców judaizmu”.

Jak mówi ks. prof. Andrzej Perzyński z UKSW, w naszym kraju jest to pionierska publikacja. – Książka zawiera zwięzłe i rzetelne omówienia dokumentów Kościoła, mało znanych polskiemu czytelnikowi. Niektóre z nich, choćby te dotyczące stanowiska papieży wobec tzw. mordu rytualnego, można uznać za przebłyski światła w pełnej mroku historii chrześcijańskiego antyjudaizmu – podkreśla.

– Ja, który przeżyłem Auschwitz, ja, ocalony z Zagłady, nie mogłem nie zadawać pytań: „Dlaczego Europa była obojętna na los żydowski? Jaką rolę odegrali przywódcy Kościoła w procesie alienacji Żydów?”. Wybitny uczony abp Grzegorz Ryś tę rolę Kościoła i jego ojców duchowych przedstawia w sposób fascynujący. Nie upraszcza, nie jest badaczem jednostronnym, ale odważnym. Ułatwia nam zrozumienie procesów społecznych i nurtów ideowych, które kształtowały myślenie i postawy europejskie od Konstantyna po reformację – mówi Marian Turski.

Metropolita łódzki uważa, że w dziejach Kościoła jest wiele momentów „pięknych i Bożych”, z którymi sąsiadują inne – „tragiczne i budzące wstyd”. „Nie można udawać, że są tylko te pierwsze, i metodycznie odwracać wzrok (swój i innych) od tych drugich. Trzeba przyjąć i wziąć odpowiedzialność za całą swoją historię. Wybór, przed jakim ona nas stawia, nie polega na wyparciu z pamięci tego, co niewygodne, lecz na decyzji, którą z jej części chcę/chcemy kontynuować” – podkreśla.