Zamek Lipowiec zaczął powstawać w II poł. XIII w. na wzgórzu o tej samej nazwie. – On wymyka się nieco klasyfikacjom, bo z jednej strony przez większość czasu swojego użytkowania należał do dóbr kościelnych, a jednocześnie był bardzo skuteczną budowlą obronną – podkreśla Marek Szymaszkiewicz, kustosz z ramienia Muzeum Małopolski Zachodniej w Wygiełzowie.

Niezwykłe dzieje

Od zakonu benedyktynek tereny wzgórza Lipowiec w 1242 r. kupił biskup krakowski Jan Prandota, a następnie włączono je do własności biskupstwa krakowskiego, dlatego warownia stała się rezydencją hierarchów kościelnych. – To dzięki Prandocie powstał tutaj gródek drewniano-ziemny, który strzegł dróg z Krakowa na Śląsk oraz przeprawy przez Wisłę w Jankowicach. Z kolei zamek murowany to efekt działań kolejnego biskupa krakowskiego – Jana Muskaty. Następnie na przełomie wieków wartownia była rozbudowywana i powstały m.in. obudowanie wieży narożem południowo-wschodnim czy dalsze budynki wokół dziedzińca – opowiada M. Szymaszkiewicz.

W wieku XVII i w późniejszych latach funkcje obronne i militarne twierdzy zaczęły ustępować na rzecz penitencjarnych właściwości budowli. Zwłaszcza czarna legenda ponurego lochu głodowego w wieży dawała o sobie znać. Natomiast rezydencja hierarchów działaniami bp. Jakuba Zadzika została przeniesiona do dworu u stóp wzgórza w Wygiełzowie.

Wśród najbardziej znanych więźniów lipowieckiego zamku wymienić trzeba Mikołaja z Buska, który był tu przetrzymywany ponad rok z powodu niechęci do podporządkowania się bp. Zbigniewowi Oleśnickiemu czy mnichów z franciszkańskiego klasztoru w Krakowie, którzy zostali osadzeni za zabicie prowincjała zakonu Alberta Fantiniego. – Te funkcje przenikały się wzajemnie, np. na zamku znajdowała się przepiękna kaplica biskupia, do której dostęp ze swoich cel mieli też osadzeni, by móc uczestniczyć w Mszach św. Co ciekawe, ta tradycja była w ostatnim czasie kontynuowana, gdyż przy pracach przygotowawczych do ponownego otwarcia warowni uczestniczyli właśnie więźniowie – opowiada kustosz.

Nie da się ukryć, że twierdza wciąż zachwyca – zbiorami zaprezentowanymi na ekspozycji wewnętrznej czy zadbanym terenem otaczającym budowlę. Dech w piersiach zapiera również przepiękna panorama z tarasu widokowego na ok. 30-metrowej wieży, stanowiącej najstarszą część tej warowni, należącej do tzw. systemu Orlich Gniazd na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Po 3 latach przerwy

Uroczyste otwarcie perełki Muzeum Małopolski Zachodniej w Wygiełzowie, po latach przerwy, którą zapoczątkowała pandemia koronawirusa, przebiegło wyjątkowo hucznie. Nie obyło się bez pokazów walk oraz nauki tańców dworskich w wykonaniu Rekonstrukcyjnego Bractwa Rycerskiego Zamku Będzin czy zabaw plebejskich dla całych rodzin, np. rzucania włócznią. Zaprezentowali się także zespół Duo Performance i instrumentaliści Filharmonii Krakowskiej. Odbył się wernisaż wystawy „Zamek Lipowiec. Pomiędzy twierdzą, rezydencją a więzieniem”. – Cieszymy się, że w końcu zakończyliśmy ten ogrom prac porządkowych i konserwatorskich, które trwały 3 ostatnie lata. Udało się przeprowadzić konserwację elewacji oraz korony wieży, w tym tarasu, balustrady, drabiny i schodów na nią prowadzących. Odrestaurowano też wartownię, działobitnię i mury zamkowe oraz wykonano rekonstrukcję nadproży i otworów okiennych dziedzińca – podsumowuje kustosz warowni.

Dotarcie do warowni w Babicach do łatwych nie należy, gdyż trzeba przejść spory kawałek pod górkę od parkingu, jednak naprawdę warto. A wędrówkę umilą majestatyczne, ponad 100-letnie buki o siwych pniach czy rarytas botaniczny w postaci kruszczyka drobnolistnego. – To dobrze, że tak wyjątkowe miejsce ponownie zostało udostępnione dla zwiedzających. Widać też, że organizatorzy przygotowali się do jego otwarcia. Dzieci są zachwycone strzelaniem z łuku, jak i poznawaniem zakamarków tej zadziwiającej swoją historią małopolskiej warowni – przyznaje pan Mateusz, który był jednym z pierwszych zwiedzających Zamek Lipowiec po ponownym otwarciu dla turystów.

Szczegółowe informacje o obiekcie dostępne są pod adresem www.mmz.info.pl.