Kopiec Kościuszki usypany został z ojczystej ziemi i głazu krajowego na krakowskim Wzgórzu bł. Bronisławy, zwanym też Sikornikiem, na wzór prehistorycznych i legendarnych kopców Kraka i Wandy. Jego budowa trwała 3 lata, a 25 października 1823 r. została uznana za zakończoną.

Symbol solidarności

Na wzgórzu stała zbudowana na początku XVIII w. kapliczka pod wezwaniem bł. Bronisławy. Aktualnie ma ona postać kaplicy św. Bronisławy u podnóża kopca. Grunt pod budowę pomnika oddały norbertanki ze zwierzynieckiego klasztoru. – Założenie podstawy pomnika odbyło się 16 października 1820 r., dzień po trzeciej rocznicy śmierci T. Kościuszki. Przywieziono wtedy ziemię z pola bitwy pod Racławicami. Przewożono ją w taczkach i sypano wokół wysokiego pnia jodły, dostarczonej ze śląskich lasów, z okolic Jaworzna – przypomina dr hab. Mieczysław Rokosz, prezes Komitetu Kopca Kościuszki w Krakowie, który pełni tę funkcję już ponad 30 lat.

Budowa była realizowana z patriotycznych ofiar pieniężnych, składanych przez rodaków ze wszystkich zaborów. Sprawa powstania kopca wyjątkowo zjednoczyła Polaków. Powstał również Komitet Budowy Pomnika dla Tadeusza Kościuszki, który obecnie nazywa się Komitetem Kopca Kościuszki. – Pierwszym działaniem komitetu po zakończeniu budowy kopca w 1823 r. było wydanie Pamiętnika Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki, który stanowi imienny wykaz wszystkich ofiarodawców wraz z wyszczególnieniem kwot darowizn. To imponujący dowód patriotyzmu i solidarności – ocenia M. Rokosz.

Na przełomie dziejów zmieniał się wygląd Wzgórza bł. Bronisławy. W połowie XIX w. wokół kopca zaborcza władza austriacka postanowiła wznieść duży fort o charakterze cytadelowym. Kolejnym krokiem w historii Kopca Kościuszki było jego zwieńczenie kilkutonowym głazem tatrzańskiego granitu, który został przywieziony z Potoku Bystrego w Kuźnicach. Wyryto na nim wymowną inskrypcję: „Kościuszce”.

Z ważnych momentów wymienić trzeba także wpisanie go do rejestru zabytków (20 października 1936 r.) oraz gwałtowną erozję stoków pomnika spowodowaną ulewnymi, powodziowymi deszczami latem 1997 roku. To z kolei doprowadziło do konieczności odbudowy kopca w latach 2000–2003. Przy odbudowie zastosowano nowoczesną geotechnologię i materiały sprawdzone w warunkach sejsmicznych i osuwiskowych. – Uhonorowaniem znaczenia Kopca Kościuszki w polskich dziejach było ustanowieniem go przez Prezydenta RP pomnikiem historii 23 listopada 2017 roku. To miejsce to wyjątkowy zabytek, który symbolizuje niepodległość i solidarność narodu – zaznacza prezes Komitetu Kopca Kościuszki.

Bez wątpienia bohater

Tadeusza Kościuszki nie trzeba przedstawiać. – W tradycji narodowej ta postać otaczana jest wręcz aureolą świętości. To sprawiło, że stała się nieco pomnikowa, odległa i niezrozumiała. Dlatego chcieliśmy stworzyć wystawę, dzięki której ten bohater narodowy będzie bardziej przystępny i atrakcyjny dla współczesnych. Tak powstało Muzeum Kościuszkowskie, które otwarto w ramach obchodów 200. rocznicy rozpoczęcia budowy kopca 16 października 2020 r. – opowiada M. Rokosz.

Aby dostać się na kopiec, trzeba więc najpierw przejść przez muzeum. To wprowadza ludzi w klimat życia T. Kościuszki, począwszy od komnat wtajemniczenia młodego bohatera w życie, przez podróż do Ameryki, aż do kulminacyjnego punktu, którym jest przysięga na Rynku Głównym w Krakowie 24 marca 1974 r. i objęcie dowództwa nad powstaniem przeciwko zaborcy.

Historię tę dopełnia Ogród Kościuszkowski, położony u podnóża kopca, który przypomina z kolei, że T. Kościuszko bardzo lubił prace ogrodowe i był pasjonatem róż. Posadzono tam rośliny, które sprawiają, że miejsce jest atrakcyjne wizualnie od wiosny aż do jesieni. Natomiast po wejściu na kopiec zwiedzający mogą zobaczyć niesamowitą panoramę Krakowa i Małopolski. Ma ona dawać poczucie jedności z krajem.

– Kościuszko symbolizuje uniwersalne wartości: wolność, demokrację, filantropię, miłość do ojczyzny i bliźniego. To wzór do naśladowania, zwłaszcza dla młodych. Mamy też nadzieję, że powstanie instytut poświęcony pamięci tego bohatera narodowego – podsumowuje M. Rokosz, zachęcając do odwiedzin Kopca Kościuszki.