Zabytkowe rogatki

Cztery z nich, stojące przy: al. 29 Listopada 31, Rakowickiej 43, Kobierzyńskiej 87 i Twardowskiego 45, były już wcześniej wpisane do rejestru zabytków. Miejski konserwator wystąpi wkrótce zaś o wpisanie do rejestru kolejnych czterech rogatek: „Wolskiej” przy ul. Piłsudskiego 29, „Pod Figurą” przy ul. Łokietka 32, „Pod Kasarnią” przy ul. Wrocławskiej 91 i „Na Dębnikach” przy ul. Tynieckiej 46. Poza rejestrem pozostanie na razie budynek przy ul. Prądnickiej 34, gdyż znajduje się w rękach prywatnych.

Rogatki były miejscami poboru opłat celnych przy wjeździe do miasta. Można było do niego zaś wjeżdżać jedynie w wyznaczonych miejscach. Działały od czasów średniowiecznych. Były przeważnie posterunkami przy bramach miasta i szlabanach. Formę budynków nadano im w Krakowie dopiero w czasach zaboru austriackiego. Według „Opisu miasta Krakowa w obrębie okopów w r. 1836" Stanisława Kaweckiego, miały zapobiegać „przemycaniu trunków i innych kontraband”. Dochody z myta i tzw. czopowego zasilały przez wiele lat budżet miejski. Z czasem funkcjonowało kilkanaście rogatek tzw. linii akcyzowej: Zwierzyniec, Wola Justowska, Czarna Wieś, Łobzów, Krowodrza-Koszary, Krowodrza, Prądnik Biały, Warszawska, Olsza, Mogiła, Grzegórzki, Grzegórzki-Dworzec, Starowiślna, Podgórze, Ludwinów, Zakrzówek, Dębniki. Urzędy liniowe zniesiono w 1923 r. Niektóre z nich z czasem zburzono. Te, które się zachowały, służą m.in. jako: kwiaciarnia (al. 29 Listopada), ośrodek adopcyjno-opiekuńczy (ul. Piłsudskiego), klub kultury ( ul. Wrocławska), mieszkania (ul. Łokietka 32, Tyniecka 46).

Najobszerniejsze informacje na ten temat  można znaleźć w bogato ilustrowanym artykule Pawła Detloffa „Dawne rogatki miejskie Krakowa” („Rocznik Krakowski”, 2010). Autor zwraca uwagę, że kilka budynków rogatek zaprojektował ok. 1910 r. Zygmunt Ostafin, architekt z Biura Technicznego przy Administracji Akcyzy. Najstarszą z zachowanych rogatek wzniesiono w 1893 r. przy ul. Wolskiej (obecnie Piłsudskiego) według projektu Stefana Żołdaniego.