Pamięci cichociemnej przejdź do galerii

Jej pomnik jest czwartym popiersiem kobiety, jaki stanął w Parku Jordana. Wcześniej w Galerii Wielkich Polaków znalazły się także postumenty Marii Skłodowskiej-Curie, Danuty Sziedzikówny "Inki" i Karoliny Lanckorońskiej.

– Gen. Elżbieta Zawacka, legendarna kurierka i jedyna kobieta-cichociemna, która walczyła w tamtej wojnie, jest jedną z najważniejszych postaci w polskiej historii – mówił podczas uroczystości Kazimierz Cholewa, pomysłodawca wykonania popiersia i prezes Towarzystwa Parku im. dr. Henryka Jordana.

Elżbieta Zawacka urodziła się 19 marca 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów pracowała jako pedagog w szkołach, jednocześnie działając na rzecz Przysposobienia Wojskowego Kobiet; była komendantką Regionu Śląskiego. Wzięła udział w kampanii wrześniowej, a następnie działała w pierwszych zalążkach konspiracji na Śląsku. Początkowo w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Do końca 1940 r. kierowała łącznością Okręgu Śląskiego ZWZ, by wkrótce trafić do służby kurierskiej.

Wielokrotnie przekraczała granice, przenosząc meldunki i wiadomości. Szkoliła również innych kurierów. Przez pewien czas była zastępcą szefa „Zagrody”, czyli Działu Łączności zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. Jej najsłynniejszy rajd wiódł poprzez Niemcy, Austrię, Francję i Hiszpanię do Anglii. Na własną prośbę powróciła do okupowanego kraju, skacząc ze spadochronem 10 września 1943 r. Pracowała w szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK.

Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy pedagogicznej – ukończyła studium pedagogiki społecznej i rozpoczęła pracę doktorską. W 1951 r. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i była więziona do 1955 r. Później powróciła do pracy naukowej. W 1965 r. uzyskała doktorat, a w 1972 r. habilitację i wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie rozpoczęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Instytucie Pedagogiki i Psychologii.

W 1992 r. została honorową obywatelką rodzinnego Torunia, a w 2006 r. otrzymała stopień generała brygady. Była odznaczona Orderem Orła Białego, Krzyżem Orderu Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Zmarła 10 stycznia 2009 r. w Toruniu.

Popiersie gen. Elżbiety Zawadzkiej autorstwa rzeźbiarza Wiesława Domańskiego odsłonili gen. Adam Joks – dowódca krakowskiego garnizonu, Ludwig Szuba – wiceprezydent Torunia oraz Marta Murynowicz, uczennica Gimnazjum nr 2 w Torunia noszącego imię pani generał.

– „Zo” była niezłomną kobietą, gotową walczyć o niepodległość kraju oraz o najwyższe wartości. W życiu kierowała się zawsze słowami: „Bóg, Honor, Ojczyzna” – mówił podczas uroczystości o. Jerzy Pająk, kapelan AK.

W Parku Jordana odbyła się też Msza św. za poległych i pomordowanych w czasie II wojny światowej, był również apel pamięci i salwa honorowa.