Data i miejsce nie było przypadkowe. 5 czerwca 1257 r. bowiem wydano przywilej lokacyjny Krakowa. Rocznica tego wydarzenia jest obchodzona corocznie jako święto miasta. W sali obrad Rady Miasta Krakowa w Pałacu Wielopolskich, gdzie honorowano dziś TMHiZK, 120 lat temu odbyło się pierwsze walne zebranie tego zasłużonego stowarzyszenia. Wśród jego założycieli byli m.in. prof. Władysław Łuszczkiewicz, pierwszy dyrektor Muzeum Narodowego, prof. Stanisław Krzyżanowski, historyk, Adam Chmiel, dyrektor Archiwum Miejskiego, prof. Marian Sokołowski, historyk sztuki, Stanisław Tomkowicz, jeden z ojców krakowskiej szkoły konserwacji zabytków, Zygmunt Hendel, architekt, i wreszcie Stanisław Wyspiański, malarz, poeta i dramaturg, a przy tym radny miejski.

- Nie ma innej organizacji, która w sposób równie wszechstronny zajmowała się przeszłością Krakowa. W czasie 120 lat swojego istnienia towarzystwo uczestniczyło we wszystkich debatach dotyczących miasta, zapobiegło wyburzeniu ważnych obiektów zabytkowych. Narodziło się zaś, jak przypomniał prof. Jerzy Wyrozumski, jego wieloletni prezes, "z serdecznej troski o miasto" - przypomniał prof. Jacek Majchrowski, prezydent miasta.

Bardzo ważna częścią towarzystwa jest Komitet Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego. Przez wiele lat z organizacją był związany także Komitet Kopca Kościuszki. Towarzystwo kultywuje i propaguje obyczaje krakowskie. Pod jego egidą odbywał się przez wiele lat przemarsz Lajkonika, członkowie towarzystwa zainicjowali konkursy szopek krakowskich, zaś Władysław Bogatyński wymyślił obchody Dni Krakowa. Wiedza o Krakowie byłaby niepełna bez wydanych przez towarzystwo ponad 160 tomów "Biblioteki Krakowskiej" oraz 82 tomów "Rocznika Krakowskiego".

- Nasza misja jest niewzruszona i ponadczasowa. Wymaga jednak ciągle nowych form jej wypełniania, bo dziś fundamentem naszego stosunku do przeszłości nie jest już tylko pietyzm wobec zabytków, ale kultura pamięci rozumiana jako system pamięci zbiorowej danej społeczności. Dziedzictwo to nasza pamięć i nasza tożsamość. Pogłębieniu badań nad dziedzictwem podwawelskiego grodu będzie zaś służył Instytut Kraków, który mamy zamiar powołać w siedzibie naszego towarzystwa przy ul. św. Jana - powiedział prof. Jacek Purchla, prezes TMHiZK, dziękując za przyznanie medalu.