Zakończył się diecezjalny etap prac zwołanego przez papieża Franciszka Synodu o synodalności. Owoce kilkumiesięcznego namysłu nad Kościołem lokalnym zostały przekazane w formie 10-stronicowej syntezy do sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski, podobnie jak inne syntezy diecezjalne, z których powstanie ogólnopolskie podsumowanie. Jak ocenia koordynujący prace synodu w archidiecezji krakowskiej bp Janusz Mastalski, w konsultacje zaangażowało się wiele osób i wspólnot.

– Na różnych szczeblach brało w nich udział prawie 30 proc. diecezjan. Spośród środowisk, które uczestniczyły w synodzie, warto wymienić uczniów, katechetów, nauczycieli, studentów, liderów wszystkich ruchów i stowarzyszeń działających w archidiecezji. Do tematu poważnie podeszli kapłani, wszystkie zgromadzenia i zakony. Wiele odpowiedzi i sugestii napłynęło od osób indywidualnych za pośrednictwem formularza na stronie internetowej – wylicza krakowski biskup pomocniczy. Jak podkreśla, powstał „olbrzymi materiał do przemyśleń i formułowania nowych planów duszpasterskich”. – Nie jest to jednak materiał zaskakujący. Zaskakujące za to są niektóre propozycje różnych rozwiązań – mówi bp Mastalski. – Było wiele emocji wynikających z troski i poczucia odpowiedzialności za Kościół. Synod pozwolił wielu osobom po raz pierwszy wypowiedzieć się na temat tego, co myślą o Kościele, co czują i jakie mają uwagi – dodaje.

Hierarcha uważa, że z konsultacji synodalnych wyłania się obraz Kościoła krakowskiego, który jest piękny, ale powinien być poddany pewnej weryfikacji. – Ujął mnie realizm wypowiedzi. Są one świadectwem tego, że wiemy, czym jest Kościół, wiemy też, że niełatwo go reformować, ale potrafimy nakreślić perspektywy na przyszłość – ocenia. W dokumencie podsumowującym wyróżniono kilka głównych tematów: parafia, rodzina, duszpasterstwo dzieci i młodzieży, kapłani, modlitwa i liturgia oraz współczesne wyzwania Kościoła. Respondenci podkreślali konieczność krytycznego spojrzenia na model wspólnoty parafialnej. Wielu uważa, że parafia w obecnym kształcie jest przeżytkiem. – Ludzie są mobilni, wybierają sobie miejsca modlitwy, wielu nie utożsamia się ze wspólnotą w miejscu zamieszkania. Parafia w sensie terytorialnym zamiera – komentuje bp Mastalski.

Uczestnicy konsultacji zwracali uwagę na potrzebę większego zaangażowania świeckich i poszerzenie obszarów ich odpowiedzialności, tak aby np. rady parafialne były bardziej decyzyjne, a nie „marginalizowane przez proboszczów”. Postulowano m.in. kadencyjność proboszczów, większą transparentność, zwłaszcza w kwestiach personalnych i finansowych. Sporo słów krytycznych padło w ocenie jakości kazań. Wytykano np. zbyt długie i zawiłe homilie, brak przygotowania do głoszenia, upolitycznienie kazań. „Takie upolitycznienie orędzia zbawczego zniechęca wiernych do Kościoła. Jest to na tyle istotny problem, że wielu respondentów domagało się surowych kar dla kapłanów polityków” – czytamy w syntezie synodalnej.

Doceniano za to jakość i styl kazań dla dzieci. Uczestnicy konsultacji sygnalizowali brak adekwatnych propozycji duszpasterskich dla rodzin, potrzebę pogłębiania ich formacji biblijnej i integracji z parafią. Pojawiły się postulaty zweryfikowania nauki Kościoła w kwestii związków niesakramentalnych. – Niektórzy podnosili potrzebę ich udziału w sakramentach, a jednocześnie inni zarzucali zbyt luźne podejście do stwierdzenia nieważności małżeństwa – zauważa bp Mastalski. Najwięcej zastrzeżeń zgłaszano jednak na temat jakości katechezy. – To kryzys wychowania. Młodzi mają poczucie, że nikt nie ma na nich pomysłu, a katecheza w wielu wypowiedziach to czas stracony – relacjonuje hierarcha.

Dodaje, że zwracano również uwagę na brak więzi między dziećmi i młodzieżą a wspólnotą parafialną. „Samo gromadzenie się i imprezowanie nie sprawia, że parafia jest dla młodych ludzi miejscem atrakcyjnym” – można przeczytać w podsumowaniu synodu. Respondenci podkreślają przy okazji znaczenie dobrych relacji z duszpasterzami i mobilizacji ewangelizacyjnej młodych.

Dokument porusza także kwestie poziomu liturgii, podkreślając rolę istniejącej szkoły ceremoniarzy i dbałość o piękno liturgii w parafiach. To mocna strona naszej archidiecezji. Wiele kontrowersji budzi podejście do współczesnych wyzwań społecznych. Respondenci zarzucają Kościołowi homofobię, ksenofobię i brak postawy miłości.

Do najważniejszych problemów, z którymi musi się zmierzyć wspólnota uczniów Chrystusa, zaliczają odchodzenie młodych z Kościoła, antyklerykalizm, sojusz ołtarza z tronem i postawę „Bóg tak, Kościół nie”. Osoby biorące udział w konsultacjach doceniają działania związane z problemem wykorzystywania seksualnego w Kościele, jednak podkreślają opieszałość i brak spójnej, merytorycznej kampanii informacyjnej. Ich zdaniem, hierarchowie zbyt późno lub wcale nie reagują na konkretne, pojawiające się w przestrzeni publicznej kwestie społeczne.

– Synod pokazał, że kwestia Kościoła to nie jest kwestia duchowieństwa. Świeccy mają konkretne propozycje, co może przynieść dobre owoce. Jeśli na serio potraktujemy te głosy, to najbliższe lata będą wchodzeniem naszej archidiecezji na drogę Kościoła synodalnego, który się reformuje od wewnątrz – podsumowuje bp Mastalski.