Kraków. Pamiątki legionowe

To przede wszystkim 500 orłów i odznak, które towarzyszyły żołnierzom walczącym o niepodległość podczas I wojny światowej. Na ekspozycji będzie można zobaczyć bogatą kolekcję orłów organizacji niepodległościowych: Drużyn Bartoszowych, Polskich Drużyn Strzeleckich i Strzelca oraz orły do czapek zaprojektowane już po wybuchu wojny dla formacji Legionów Polskich. Towarzyszą im odznaki pamiątkowe brygad, pułków i legionowych szkół wojskowych.

Zaprezentowano także odznaki pamiątkowe oraz biżuterię patriotyczną, wydawane w okresie I wojny światowej przez Naczelny Komitet Narodowy, Ligę Kobiet, Stowarzyszenie "Samarytanin Polski", Krajowe Stowarzyszenie Mężczyzn i Dam Czerwonego Krzyża w Galicji, a także przez inne organizacje pomocowe i dobroczynne. Wiele z nich ma wysmakowany kształt artystyczny, gdyż były projektowane przez znanych artystów. - Unikatowym zabytkiem w kolekcji jest prezentowany Krzyż Rokitniański z wygrawerowanym numerem 1, nadany pośmiertnie rtm. Zbigniewowi Dunin-Wąsowiczowi, bohaterskiemu dowódcy bitwy pod Rokitną 13 czerwca 1915 roku. Jest bardzo rzadki. Został wybity w 1917 r., w drugą rocznicę szarży, w liczbie 63 sztuk, które otrzymali żyjący ułani i rodziny poległych, a sztancę komisyjnie zniszczono. Odznakę zaprojektował Władysław Waroczewski, ułan 2 Pułku Ułanów - informuje Piotr Wilkosz, kurator wystawy.

Uzupełnieniem ekspozycji są elementy uzbrojenia, oporządzenia i umundurowania. Pokazano m.in. mundur marszałka Józefa Piłsudskiego i szablę Kazimierza Sosnkowskiego, szefa sztabu I Brygady Legionów.

  Czapka paradna szeregowego 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich, zaprojektowana wraz z Orłem przez Zygmunta Rozwadowskiego. Jakub Płoszaj

Zaprezentowano również wybór dzieł sztuki o tematyce legionowej, m.in. obrazy: "Nike Legionów" Jacka Malczewskiego, "Rokitna" Wojciecha Kossaka, "Portret rtm. Zbigniewa Dunin-Wąsowicza" Kaspra Żelechowskiego i "Ułani, ułani, chłopcy malowani" Stanisława Janowskiego. - Dwaj ostatni artyści walczyli w szeregach legionowych, podobnie jak Czesław Jarnuszkiewicz, Zygmunt Rozwadowski i Wincenty Wodzinowski. Na wystawie można zobaczyć m.in. czapkę ułańską z dużym Orłem w koronie, zaprojektowaną przez Rozwadowskiego, orła strzeleckiego projektu Jarnuszkiewicza i odznakę 2 Pułku Ułanów projektu Stefana Filipkiewicza, należącą do malarza Janowskiego - mówi Adam Roliński, historyk związany z Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego.

  Odznaka 2 Pułku Ułanów Legionów Polskich projektu Stefana Filipkiewicza, należąca niegdyś do służącego w tym pułku malarza Stanisława Janowskiego. Muzeum Narodowe w Krakowie

Wystawę "Falerystyka Legionów Polskich 1914-1918" można oglądać w siedzibie oddziału Czapscy (ul. Piłsudskiego 12) do 19 stycznia 2025 roku.