Kraków. Usypał go cały naród

To wydany w albumowym formacie przez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku bogato ilustrowany katalog 381 eksponatów ze zbiorów tej placówki, dotyczących kopca. Pokazano i opisano tam m.in. bezcenne urny, dokumenty, fotografie, pocztówki, ryciny, afisze, medale i pamiątki okolicznościowe.

"Dźwigamy Tobie pomnik wzwyż /nad sady kwitnącemi, /trwalszy nad granit i nad spiż /kopiec z ojczystej ziemi" - napisał krakowski poeta Józef Aleksander Gałuszka w swoim "Hymnie o Kopcu Marszałka Piłsudskiego". Sypanie kopca, który zaprojektował architekt Franciszek Mączyński, trwało kilka lat. Kamień węgielny wmurowano jeszcze za życia Piłsudskiego, 6 sierpnia 1934 r., w 20. rocznicę wymarszu z Oleandrów I Kompanii Kadrowej.

Autor publikacji - Roman Olkowski, kierownik Działu Zbiorów muzeum w Sulejówku - przypomniał słowa wypowiedziane wówczas przez Walerego Sławka. "Kiedyś zatrą się w ludzkiej pamięci szczegóły zdarzeń, zanikną pamiątki historyczne - pozostanie symbol, pozostanie Kopiec Józefa Piłsudskiego, tego człowieka naszej epoki, który godność i honor narodu na siebie wziąwszy, wojnę najeźdźcom ogłosił. (...). Chcemy, by symbol wielkości na górze, z dala widziany, w duszach przyszłych pokoleń budził dumę, by naród dumny przeszłością wiedział, że wysiłkiem i ofiarą wielkość swojej przyszłości ma wznosić" - powiedział m.in. ówczesny premier.

Po przemówieniu wypuszczono 12 tys. gołębi pocztowych z meldunkami o rozpoczęciu sypania kopca. Ten moment utrwalił w drzeworycie znany grafik Stanisław Ostoja-Chrostowski. Reprodukcje ryciny znalazły się na pocztówce, którą wraz z wieloma innymi, przedstawiającymi m.in. marszałka oraz upamiętniające go wzniesienie na Sowińcu, mogły kupić tysiące osób przybywających do Krakowa w celu sypania kopca. Bo usypał go cały naród. Budowa kopca była z jednej strony dużym wyzwaniem technicznym, z drugiej zaś - okazją do pokazania współudziału w jego sypaniu przez rzesze obywateli polskich z całego kraju. Taczki z ziemią wwozili i prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki, i żołnierze, w tym byli legioniści, przedstawiciele organizacji społecznych, uczniowie, całe rodziny. Nie było to proste, gdyż trzeba je było pchać po ułożonych wąsko deskach. Bywały dni, że przez plac budowy przewijało się 10 tys. ludzi chętnych do pracy. Ów wysiłek widać na umieszczonych w katalogu reprodukcjach fotografii, m.in. z albumów rodzinnych. Fundusz budowy wspierał dochód ze sprzedaży pamiątek. Nie tylko wspomnianych pocztówek, ale także miniaturowych taczek i łopat, a nawet... brzytew i scyzoryków.

Kopiec jest symboliczną Mogiłą Mogił. Od pogrzebu marszałka Piłsudskiego w 1935 r. aż do teraz są w nim składane ziemie z pobojowisk i miejsc martyrologii narodowej. W zbiorach w Sulejówku znalazły się ozdobne urny, w których przywożono te ziemie, m.in. ufundowane przez 17 Pułk Piechoty z Rzeszowa i 63 Pułk Piechoty z Torunia.

Sypanie kopca ukończono 9 lipca 1937 roku. Przetrwał on okupację niemiecką, mimo planów jego zniszczenia. W czasach komunistycznych był dewastowany i zapomniany. Pamiętali jednak o nim dawni legioniści z płk. Józefem Herzogiem na czele, jak również ich kapelan o. Adam Studziński OP oraz przedstawiciele młodego pokolenia. Starania podjęte przez płk. Herzoga wspieranego przez metropolitę krakowskiego kard. Karola Wojtyłę oraz powstały w 1980 r. Komitet Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego doprowadziły do odnowienia Mogiły Mogił. Trwające wiele lat prace przy jej odbudowie ruszyły pełną parą w 1980 roku. W ruch poszły siekiery, kilofy, taczki i łopaty, za które chwycili członkowie i sympatycy Komitetu Opieki nad Kopcem.

Albumowy katalog jest ciężki i trudno byłoby go taszczyć w trakcie wspinania się na kopiec. Obowiązkowo należy go jednak przeczytać przed którąś z wypraw na Sowiniec. Okazją do zapoznania się z publikacją "Józefowi Piłsudskiemu... kopiec z ojczystej ziemi... Katalog ze zbiorów Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku" będzie jej prezentacja w głównej siedzibie Muzeum Krakowa (Pałac Krzysztofory, Rynek Główny 35), która rozpocznie się w piątek 3 października o godz. 16. W spotkaniu, które poprowadzi prof. Grzegorz Nowik, historyk dziejów najnowszych, wezmą udział także: Roman Olkowski, autor katalogu, Janusz Tadeusz Nowak z Muzeum Krakowa, autor wystaw i publikacji dotyczących dziejów najnowszych Krakowa, Iwona Fischer, historyk, archiwistka, i Andrzej Fischer, przewodniczący Komitetu Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego w Krakowie.